Ang Pula nga Bunga
ni Maria Milagros C. Geremia-Lachica
Ang Binhi
Aga pa naghalin sa anang balay si Baring Munga kag nagpanaw sa bantud. Madasig lang ang anang pagpanghawan kag panghilamon. Baskug ang uran ka sarang gabii gani lum-uk ang lupa. Wara tana nabudlayan sa pagsadol. Dasig man nga nagsingkal ang init. Nagpahuway si Baring, nagbukad ka anang balon kag nagpungko sa puno kang sergwilas. Nagahingapus tana ka igma kang nagsamput si Bao.
“Bay Baring, indi run ako ka hulat. Kon mahil-ub ta ang pagpanghawan, itanum ta run lang dayon ang binhi nga dara ko. Nami hay medyo basa pa ang lupa.”
Bilog nga hapon masaku si Bao kag Baring Munga ka bungkal kag pahabok ka lupa. Antis magsalup ang adlaw, ginbukad ni Bao ang dara na nga gamay nga pinutos. Ginkuot na ang sangka pakete nga naputos ka silopin kag ana dya ginbuksan.
“Bay Baring, rugya natun ikubay ang binhi sa tunga ka imong mga okra. Mayad ra hay tago gawa.”
Ginlantaw ni Baring ang mga liso sa sulud ka gamay nga pakete.
“Ay, ano dya … liso ka katumbal kutikot? Diin ang espesyal nga binhi?”
“Baring, ang binhi kang katumbal nga dya lain sangsa kutikot. Dara dya ka hinablus ko nga nagaobra rugto sa ransuhan ka hari kang Bornay. Ginrisgo na ang anang kabuhi kag obra sa pagdara kang mga binhi nga dya pagbakasyon na.
“Abaw, ti ano gid ang birtud na kadya haw?”
“Hinugay ka gahud hay sugidan ta ikaw, pero indi kaw gid manugid sa iban. Ang bunga kuno kang katumbal nga dya bulong sa tanan nga klase ka masakit, bisan kanser pa. Gani nga ginagwardyahan dya sa uma kang hari. Ginausap kuno dya ka hari kon daw maluya pamatyag na. Daw tanhaga lang kuno nga nagabalik ang kabaskug ka lawas na.”
“Ah, duktor kutikot gali. Kabay pa mabuhi hay basi pa lang mabulong na ang mga kalunggo ni Bukay, pati ang anang pagkalangka-langka. Kag ako man, ay maan .…”
“Bay Baring, pamati hay may paandam ang katumbal nga dya. Nagbilin ang akun hinablus nga indi gid magmiter sa pagtandug kang bunga kon wara it gwantis ukon hapin ang alima. Kon magbunga, sugidan mo ako dayon. Palpalan ta ria palibot, butangan ka moskitero kag bantayan nga indi makawkaw ka iban.”
Kag gintanum nanda ang espesyal nga binhi nga ginapamirit gid ni Baring ka tawag nga duktor kutikot.
Nangin masaku gid si Baring Munga sa bantud. Aga pa pirmi nagapanaw sa pagpamunyag kag pagpanghilamon ka anang bag-o nga hardin. Si Bao nagpakuribung lang anay sa anang balay, nagalikaw kay Amo. Si Baring Munga gid lang ang nagahatud ka mga kinahanglanun na sa sulud-balay.
Sangka aga nga paagto sa bantud, nanguyus si Baring Munga kang gulpi lang naglukso si Amo kag naglambat sa anang aragyan.
“Mare Baring, mayad nga aga. Daw pira run ka Biyernes nga naglagpok tutunlan ko kahulat sa tubaan. Nalipat kaw haw?”
May utang si Baring Munga kay Amo hay ginbakal na kato ka birinhiun kang tagmuronggo. Ginkasugtan nanda nga amat-amatan lang ni Baring ka bayad kada Biyernes sa tubaan. Darwa ka bol nga tuba pirmi ang ginabaydan ni Baring kay Amo.
“Mayad man nga aga, Pare Amo. Pasensyaha lang ako, ano bi hay nagsaku ako sa bantud. Angan-angana lang anay utang ko kanimo hay alang-alang gid.”
“Dyanay, saku kaw … sa bantud ni Bao? Tungud sa ano? May balita gid bay .…”
“Wara gid ako ti balita.”
Nagdasig si Baring ka tikang parayu, nagalikaw nga basi makadapyos ang dila na parti sa sikreto nanda nga tanum ni Bao. Pero si Amo padayon sa pagkati-kati kay Baring.
“Abaw, tanhaga ang adlaw nga wara’t balita ang reyna ka mga sugid. Pero may nagkanta nga tulihaw sa tubaan. Nakita na kuno kamo ni Bao sa bantud katong sarang semana. Tanhaga nga wara gid ikaw kasiyak kanakun ba.”
Wara nagsabat si Baring. Naghana ka humlad ka anang pakpak sa paglupad ugaring ginhawidan ni Amo ang sangka kahig na.
“Ay, ti ano, napungil ang radar mo, Mare? Ukon nagtuktukun lang ang antina?”
Ang bilog nga Dorog nakamaan nga si Baring Munga paralagaw gani ka duro ka madarawat na pirmi nga mga sugid. Tungud nagahugut ang kaput ni Amo sa anang kahig, wara ka pugung ang munga nga nagkutak-kutak man ka sukma kay Amo.
“Butig ang sugid mo kato sa tubaan. Indi pagbaligya ni Bao ang anang uma.”
Si Amo naglukso kag nagtumbo-tumbo sa atubang ni Baring Munga.
“Kita mo lang, nagbalik gid man gali ang kurinut nga kalbo. Kiskisan ko gid ra gising na kon makita ko!”
“Abaw, Pare Amo, magpakatawhay kaw!”
“Ano nga patawhay? Turuka, wara pa gani maubos kakas ang mga kugan sa alima kag butkun ko nga ginkarapulan ka mga kalampay kato. Madakpan ko ra, bukut ikog na lang ang matigpo kanakun!”
“Ay, maan, kalma lang bala anay. May misyon pa kami ni Bay Bao, indi anay paghingabuta.”
“Kag ano nga misyon? Isugid, Evarista Munga! Wara ko ginlista ang utang mo pero isulat ko ria sa karatula kag ipadukut sa tubaan kon indi mo ako pagsugidan ka ginaplano ni Bao.”
Nangahig si Baring kag nangwaswas ka anang pakpak. Kinulbaan paghambal ni Amo parti sa utang na. Wara tana it inogbayad pa. Napiritan gid lang sa pagsiyak.
“Wara ako kamaan ka plano ni Bao pero may dara tana nga espesyal nga binhi. Gintanum namun sa bantud. Halin kuno sa ransuhan ka hari kang Bornay.”
“Espesyal nga binhi? Hari ka Bornay? Ano nga mga butig ang ginakakak mo Baring?”
“Ay, abaw, wara takun pagbutig hay amo ria ang nabatian ko kay Bao. Indi ako pagpirita nga isugid .…”
“Baring, ang utang mo, ipaskil ko sa tubaan. Hala, isiyak!”
Napiritan sa pagsiyak si Baring Munga. Nagalungu-lungu lang si Amo sa kilid nga nagapamati, nagabuslo ang sungad kag dalum ang pinsar. Bahul ang kwarta nga maganar ni Bao kon bulong gid man ang tanum sa tanan nga balatian, kapin pa kon bisan kanser maayad na. Pati si Baring Munga nga dya, basi makakwarta man. Bukut mayad kon indi man tana makaambit kang manggad. Kinahanglan gid man nga magpatawhay tana.
“Hmmm … Mare Baring, kon makakitaay kamo liwan ni Bay Bao, kun-on mo nga wara run ako ti dumut ka na. Sarang run tana makagwa sa anang balay kag makalagaw sa Dorog. Kag ang utang mo, sangka Biyernes run lang ang baydan mo, Mare. Lipatan ta run lang ang darwa pa raad ka Biyernes.”
Nag-iyagak lang si Baring Munga, nadunlan sa kalipay kag pagpasalamat.
“Durupi lang nga sagod ka mga tanum mo sa bantud, Mare. Kag basi kinahanglan ninyo ang dugang nga gwardya sa duktor kutikot, rugya ako handa sa pagbulig.”
Nagkuyampad si Baring Munga ka sugid kay Bao parti sa paglambat ka na ni Amo. Natingala ang munga nga wara mag-ugut si Bao bisan pa nga ginsugidan na nga nakamaan run si Amo kang andang sikreto.
- Sundi ang katapusan nga sugpon kang atun sugidanun -
“Mare Baring, mayad nga aga. Daw pira run ka Biyernes nga naglagpok tutunlan ko kahulat sa tubaan. Nalipat kaw haw?”
May utang si Baring Munga kay Amo hay ginbakal na kato ka birinhiun kang tagmuronggo. Ginkasugtan nanda nga amat-amatan lang ni Baring ka bayad kada Biyernes sa tubaan. Darwa ka bol nga tuba pirmi ang ginabaydan ni Baring kay Amo.
“Mayad man nga aga, Pare Amo. Pasensyaha lang ako, ano bi hay nagsaku ako sa bantud. Angan-angana lang anay utang ko kanimo hay alang-alang gid.”
“Dyanay, saku kaw … sa bantud ni Bao? Tungud sa ano? May balita gid bay .…”
“Wara gid ako ti balita.”
Nagdasig si Baring ka tikang parayu, nagalikaw nga basi makadapyos ang dila na parti sa sikreto nanda nga tanum ni Bao. Pero si Amo padayon sa pagkati-kati kay Baring.
“Abaw, tanhaga ang adlaw nga wara’t balita ang reyna ka mga sugid. Pero may nagkanta nga tulihaw sa tubaan. Nakita na kuno kamo ni Bao sa bantud katong sarang semana. Tanhaga nga wara gid ikaw kasiyak kanakun ba.”
Wara nagsabat si Baring. Naghana ka humlad ka anang pakpak sa paglupad ugaring ginhawidan ni Amo ang sangka kahig na.
“Ay, ti ano, napungil ang radar mo, Mare? Ukon nagtuktukun lang ang antina?”
Ang bilog nga Dorog nakamaan nga si Baring Munga paralagaw gani ka duro ka madarawat na pirmi nga mga sugid. Tungud nagahugut ang kaput ni Amo sa anang kahig, wara ka pugung ang munga nga nagkutak-kutak man ka sukma kay Amo.
“Butig ang sugid mo kato sa tubaan. Indi pagbaligya ni Bao ang anang uma.”
Si Amo naglukso kag nagtumbo-tumbo sa atubang ni Baring Munga.
“Kita mo lang, nagbalik gid man gali ang kurinut nga kalbo. Kiskisan ko gid ra gising na kon makita ko!”
“Abaw, Pare Amo, magpakatawhay kaw!”
“Ano nga patawhay? Turuka, wara pa gani maubos kakas ang mga kugan sa alima kag butkun ko nga ginkarapulan ka mga kalampay kato. Madakpan ko ra, bukut ikog na lang ang matigpo kanakun!”
“Ay, maan, kalma lang bala anay. May misyon pa kami ni Bay Bao, indi anay paghingabuta.”
“Kag ano nga misyon? Isugid, Evarista Munga! Wara ko ginlista ang utang mo pero isulat ko ria sa karatula kag ipadukut sa tubaan kon indi mo ako pagsugidan ka ginaplano ni Bao.”
Nangahig si Baring kag nangwaswas ka anang pakpak. Kinulbaan paghambal ni Amo parti sa utang na. Wara tana it inogbayad pa. Napiritan gid lang sa pagsiyak.
“Wara ako kamaan ka plano ni Bao pero may dara tana nga espesyal nga binhi. Gintanum namun sa bantud. Halin kuno sa ransuhan ka hari kang Bornay.”
“Espesyal nga binhi? Hari ka Bornay? Ano nga mga butig ang ginakakak mo Baring?”
“Ay, abaw, wara takun pagbutig hay amo ria ang nabatian ko kay Bao. Indi ako pagpirita nga isugid .…”
“Baring, ang utang mo, ipaskil ko sa tubaan. Hala, isiyak!”
Napiritan sa pagsiyak si Baring Munga. Nagalungu-lungu lang si Amo sa kilid nga nagapamati, nagabuslo ang sungad kag dalum ang pinsar. Bahul ang kwarta nga maganar ni Bao kon bulong gid man ang tanum sa tanan nga balatian, kapin pa kon bisan kanser maayad na. Pati si Baring Munga nga dya, basi makakwarta man. Bukut mayad kon indi man tana makaambit kang manggad. Kinahanglan gid man nga magpatawhay tana.
“Hmmm … Mare Baring, kon makakitaay kamo liwan ni Bay Bao, kun-on mo nga wara run ako ti dumut ka na. Sarang run tana makagwa sa anang balay kag makalagaw sa Dorog. Kag ang utang mo, sangka Biyernes run lang ang baydan mo, Mare. Lipatan ta run lang ang darwa pa raad ka Biyernes.”
Nag-iyagak lang si Baring Munga, nadunlan sa kalipay kag pagpasalamat.
“Durupi lang nga sagod ka mga tanum mo sa bantud, Mare. Kag basi kinahanglan ninyo ang dugang nga gwardya sa duktor kutikot, rugya ako handa sa pagbulig.”
Nagkuyampad si Baring Munga ka sugid kay Bao parti sa paglambat ka na ni Amo. Natingala ang munga nga wara mag-ugut si Bao bisan pa nga ginsugidan na nga nakamaan run si Amo kang andang sikreto.
- Sundi ang katapusan nga sugpon kang atun sugidanun -
1. Litrato: Himo ni Tim Vandevall halin sa http://timvandevall.com/how-to-draw-a-cartoon-turtle-drawing-tutorial/.
2. Litrato: Himo ni Yael Berger halin sa http://www.etsy.com/listing/93450917/clover-plant-art-print-of-original?ref=market.
3. Litrato: Himo ni Tim Vandevall halin sa http://timvandevall.com/how-to-draw-a-cartoon-turtle-drawing-tutorial/.
2. Litrato: Himo ni Yael Berger halin sa http://www.etsy.com/listing/93450917/clover-plant-art-print-of-original?ref=market.
3. Litrato: Himo ni Tim Vandevall halin sa http://timvandevall.com/how-to-draw-a-cartoon-turtle-drawing-tutorial/.