Ang Premyo kang Pagpangabudlay
ni Arnold Zulueta Sastrado
Sa sangka maligwin nga lugar, walo ka kilometro ang karayuun sa sentro kang banwa, nahamtang ang balay nanday Lola Tasya kag Lolo Polding kaimaw ang siyam nanda ka mga kabataan nga nagatururupung kag nagaikit-ikit ang antad. Napulo kag pito ang edad ni Lola Tasya, samtang napulo kag anum si Lolo Polding kang mag-asawahay sanda. Sa pihak nga bukut sanda kasado, sa gihapon mahimpit, mahirup, nagaintindihanay, nagahigugmaanay, kag may paghidait ang tagsa-tagsa. Ang pagmaskada amo lang gid ang nagaisarahanun nga bisyo ni Lolo Polding samtang ang pagmama ang kay Lola Tasya.
Mahiligun magduyan-duyan ang mag-asawa sa oras nga bakante sanda. Ang duyan nabugkus sa kahoy nga agho kag santol marapit sa balkon kang magpamilya.
Halos adlaw-adlaw, nagalibud kang laswa kaimaw kang luto nga saging rikondal kag sab-a si Lola Tasya. Kon sang-isa may alupi, sinakol, kag bandi pa. Tatlo ka baranggay ang ginalatas ka dya agud lang masagudan ang mga kabataan kag mabuligan ang bana na nga sangka mangunguma. Maluwas sa pag-atipan kang marapit sa darwa ka hektarya nga uma, si Lolo Polding nagapanagod man kang mga kasapatan nga ginalakipan kang baka, kanding, kag karbaw.
Sa lagwerta kang mag-asawa, nalibutan kang mga laswahun nga amo ang burul-an ni Lola Tasya ka anang ginalibud. Makita man ang lima ka metro kwadrado nga punung nga ginabuy-an kang tilapia, magluwas sa mga manok kag mga pato nga andang ginasagod.
Sa sangka eskwelahan, nagdururungan ang lima ka mga kabataan sa pag-eskwela, si Balbino, Patricia, Sofia, Roman, kag Gregorio. Aga kag hapon anda ginalaktud ang darwa ka bukid kag sangka suba paagi sa pagpanaw kang lima ka kilometro. Sa oras kang kada reses, iririmaw sanda paagi sa paghururay kang napulo ka pesos agud lang matuptupan ang kada isara. Pagbagting kang lingganay kada alas onse y medya, dungan liwan ang dyang lima sa pagbukad kang andang balon nga naputos sa lab-as nga dahon kang saging kag mag-igma. Kon sang-isa hawul-hawul, pinakas, kag may bes man nga pinamarhan ukon pinirito nga isda ang dapli.
Ambi ninyo mga kabataan, ang andang kalisud kag kapigaduhon indi nangin upang sa andang pag-eskwela. Sa pihak kang andang panghakruy, amo pa ang nagtulod kananda nga mangin matutum sa pagtuon. Ang dyang panghangkat kang panahon nagserbe inspirasyon baynte kwatro oras.
Daw sa aso lang nga lumabay ang nagligad. Nalampuwasan kang mga kabataan ang kalbaryo kang andang kabuhi.
Tanan sanda nagmadinarag-un, nakagradwar sa elementarya, kag sekondarya nga nagapanguna sa klase.
Nagatararamus ang mga luha ni Lola Tasya kag Lolo Polding samtang nagatakud kang medalya kag ribon nanday Balbino, Patricia, Sofia, Ramon, kag Gregorio bisan nanghuram lang sanda kang nagahining-hining nga sapatos kag marahalun nga panaptun agud lang makasaka sa entablado sa oras kang gradwasyon.
Nakagradwar matuod ang lima sa nasari-nasari nga kurso nga andang napili. Sangka adlaw, nag-abot ang pagtiraw sa andang pamilya. Si Lola Tasya, samtang nagalibud kang masami na nga baraligya, udto adlaw natumba tana kag sa amo nga insidente nagsururuka kang dugo, nagutkan, kag amo ang gintunaan kang gilayon na nga kamatayun. Daw mabuang ang mga kabataan kang makita si Lola Tasya nga nahamyang nga mayami run nga bangkay.
Mga kabataan, pagkatapos kang tatlo ka siyam nga bilasyon, pamulaw, pangadi, kag burdon, nagbalik si Balbino sa barko, si Patricia sa Malaysia bilang surugu-on sa balay, si Sofia manedyer kang bangko sa syudad, si Roman sangka nars sa Hongkong, kag si Gregorio sangka bantog nga abogado nga nagapanabang sa Manila. Anda ginbilin ang apat ka mga bugto kag si Lolo Polding. Ang nabilin nanda nga mga bugto nga sanday Susana, Concepcion, Eusebio, kag Vicente, ginburuligan kang lima agud lang makaeskwela kag makaagum kang edukasyon parehas kang andang nadangtan. Daw damgo lang nga ginpagkit sa sangka bantiling nga bato ang nagligad nga panahon. Resulta kang pagpanikasug kag dedikasyon kang apat, nangin mabinungahon ang tanan. Tagsa-tagsa kananda may natapos nga kurso kag malipayun man sa padayon nga pag-usoy kang kabuhi.
Sangka adlaw, anum ka adlaw antis ang Biyernes Santo, paagi sa sangka hinun-anun nagdesisyon ang magbururugto nga maghiwat kang family reunion kag dya hiwatun sa una nga adlaw kang Mayo.
Ang kada isara nag-amot kang kwarta, tagsa-tagsa may responsibilidad, kag harus ang tanan ginpadarhan kang imbitasyon. Tatlo ka adlaw antis ang natalana nga petsa, handa run ang tanan sa pagselebrar kang pinasahe kang bongga nga okasyon kag ginakabig nga ginakalangkagan kang tanan.
Si Lolo Polding, sa pihak kang regular nga allotment nga ginapadara kang mga kabataan, sa gihapon wara tana pag-untat sa pag-asikaso kang uma bangud, suno kana, tana naluyahan kon magtiner sa balay gid lamang.
Petsa 28 ka Abril kato kang ginapuga-puga arado kag ligis ni Lolo Polding ang nabilin nga sangka puna agud pag-abot ka adlaw kang andang pagtiriripon, nasab-ugan run ang amo nga taram-nan kang darwa ka sako nga hinuruman kag ginpatubo nga paray ni Lolo Polding.
Masingkal gid ang sirak ni Haring adlaw kag baynte porsyento kang urubrahun ni Lolo Polding ang nabilin antis dya matapos. Ensakto alas dos kang hapon kang amat-amat nga naglingin ang ulo ni Lolo Polding. Nagasinggit kang, “Tabang kamo. Tabang kamo!” pero marayu ang pamalay kon sa diin indi mabatian ang pagpangayo na kang bulig.
Alas dos run pasado kang maghalin si Myrna, hinablus kag timbang nanday Lolo Polding sa andang balay agud maghatud kang igma sa taramnan. Nagapungha-pungha si Lolo Polding, nagaparamuti, naduraan kang wisyo, samtang ginalay-ay ni Myrna pero indi na madara hakwatun agud darhun sa pinakarapit nga karsada kag idiretso sa ospital.
Bangud sa katunog ka singgit ni Myrna kang, “Maluoy kamo, buligi nyo ako,” maswerte hay dya nabatian kang nagasurugal sa sangka payag-payag sa idalum kang mangga. Nagdaralagan ang mga sugarol agud tabangan si Myrna, ilabi run gid ang kabuhi kang ginaidolo kang mga mangunguma.
Nakadangat matuod sa ospital si Lolo Polding pero dya nabawian kang huram nga kabuhi. Ang tanan nagtarangisun, nagadururungan sa pagsinggit kag naghibi, “Wara run si Lolo Polding, ang palangga kang tanan.”
Daw tinakluban kang langit ang siyam ka mga kabataan nanday Lolo Polding kag Lola Tasya. Nagalungu-lungo kag ginabasol ang kapalaran kag ang mapait nga pagtiraw nga andang naabutan. Sukat pa lang nga nalubung si Lolo Tasya.
Ang ginapaabot nga pagtiriripon kang pamilya indi sa pagpangalipay kondi pagsinalu-salo sa pagbantay sa bangkay ni Lolo Polding, ang pundasyon kang pamilya.
Mga kabataan, bangud kang hinali nga pagkadura ni Lolo Polding, ginpaiway kag ginkanselar ang family reunion kag ginpasidunggan paagi sa baganihan nga paglubung ang tatay kang pamilya.
Kon nag-antus ang mag-asawa dya tanda kang andang pagpalangga sa andang mga kabataan. Kag dya wara nanda baliha kon ano man ang premyo nga nagahulat sa pihak kang kabudlay kag pag-antus bangud wara ti sangka ginikanan nga makabatas pabay-an kag pasipalahan ang puturo kang mga kabataan.
Si Patricia, DH sa Malaysia, nagpursigi paagi sa pagpatindug sa atubang kang andang balay kang “Lola Tasya Department Store.” Ang andang uma ginbaylo sa sangka ”Lolo Polding Demonstration Farm.”
Nagtukod ang siyam ka mga kabataan kang foundation nga nagabulig pinansyal sa mga manoglibud laswa kag pagkaun kag mangunguma nga parehas ni Lolo Polding kag Lola Tasya.
- Katapusan -