Paseo
ni Ma. Aurora Salvacion Juanitos Autojay
Sa sangka pueblo kang lugar nga ginatawag “La Juerta de Paraiso,” may sangka maanyag kag masinurundon nga daragita nga ginahingaranan kay Amanda. Lapsag pa lang si Amanda, ginhalad run tana ni Nanay na sa anda’ng simbahan, para magmangin alagad kang Dios sa ana’ng paghamtung.
Sanglit manami ti limug si Amanda, tana kadya ang ginpili kang anda’ng Kura nga magmangin kantura sa anda’ng parokya, kag kada Domingo, tana ang maukud gid mag-agto sa simbahan agud magkanta. Kon Sabado, tana kadya ang matandus mag-atender ka anda’ng mga katamnan nga mga laswa kag kabulakan, pati ang mga katamnan nga mga prutas sa malapad nanda nga lagwerta.
Sangka adlaw, nawili tana ka parapaseyo kudtud nalubaybay na ang banas halin sa ubus kang anda’ng bantud paagto sa baba kang kagurangan, kang hinali lang, may nabatian tana nga nagahibi nga sapat. Sangka usa gali ang nakasang-at ang ana’ng mga sungay sa nagasaranga nga balagun nga nagagapos kang puno kang lunok. Gintinguha na nga buligan nga makabuhi ang dya’ng usa sa ana’ng hinali nga pagkabihag.
Samtang nagaduko-duko gid tana sa paglubad ka sungay ka usa sa nasab-itan na nga balagun, sa hinali lang, nagtaral-as kag naghuruni ang mga kapispisan nga nagaharapon sa puno kang mangga nga nagahapa marapit sa gihab kang bato nga ginatawag nga kweba. Hay gali, anda napanalingahan ang mahinay nga mga tapak-tapak kang mga suelas kang botas kang Prinsipe kang mga Espada nga sangka mangangayam, nga ginahingaranan kay Claudio... Wara gid maglaum si Amanda nga makakita tana sa bug-os na nga kabuhi ka sangka prinsipe, sabagay, nga ana dya gintamyaw ka mayad nga hapon. Ginsabat man tana ka prinsipe, dara ang mga matam-is na nga yuhum. ‘Gasagap gali tana ka pugad ka balinsasayaw, para ibulong sa reyna hay dya ang nabughat sa ana’ng kamususwon nga santunga lamang ana’ng edad kay Amanda.
Dara gali ni Prinsipe Claudio ana’ng paborito nga kabayo nga nagasunod kana nga ginahingaranan kay Mente. Dayon kag ginpasakay ka prinsipe si Amanda para ihatud pauli sa anda. Samtang dya sanda nga darwa ang nagasakay sa kabayo nga nagaparapaseyo, dayon kag nasug-alaw nanda si Pinang kag si Doring, and darwa bala ka mga maukud nga tagbantay ni Amanda nga nagapamaan nga ginasagap run tana sa anda’ng balay para sa anda’ng mirienda. Dayon, ginpapanaw ka prinsipe ana’ng kabayo kudtud makaabot sanda sa ganhaan ka and’ang lagwerta. Nagpaseyo sanda nga darwa pasulud sa balay ni Amanda, kag amo kag magkilalahay ang prinsipe kag mga ginikanan ni Amanda.
Antes dya magpauli si Prinsipe Claudio, samtang rudyan sanda ni Amanda rapit sa ganhaan ka lagwerta nanday Amanda, may ginkuot si Prinsipe Claudio sa natuo na nga bulsa. Sangka buon-buon gali nga sa ana’ng pagbukas, may ‘gaidlak nga mga brillantitos nga natahi sa mga maniki nga cadenita nga bulawan ang makunyag nga nakita ni Amanda. May ginhani ang prinsipe kay Amanda samtang ana dya ginpasuksok sa mala-porcelana ka puti kag pino nga liug ka daragita, bilang tanda kang nahauna nanda nga pagkitaay sa baba kang kagurangan. Dayon man kinapkap ni Amanda ang ana bulsa kag gintao man sa prinsipe ang ana’ng brillantitos nga rosarito nga nahuman man sa mga ginpangsugpon-sugpon nga mga cadenita nga bulawan, nga ginregalo kana ni Padre Augusto sa ana’ng ika-doce nga kaadlawan, para sa masulhay nga pagpanglakatun ni Prinsipe Claudio, kag para man sa pag-ayad ka Mahal nga Reyna.
Likum gali sa pagkamaan kang dyang darwa ka bag-o magkilalahay, nga dya sanda gali nasiplatan kang pinuno kang mga tulisan nga mahipus nga nagapanglusub ka mga balay kag nagapanghalit ka mga katamnan kag mga kabukidan sa anda’ng pueblo... Ginkaway ni Amanda ang ana’ng puti nga seprado kag burdado nga panyo nga ginansilyo ang ana’ng kilid, para sa pagta-o ka bendisyon sa prinsipe nga magapanglakatun.
Nakaabot gid man si Prinsipe Claudio sa anda’ng castillo nga wara maiwan ka peligro ukon novedad. Nagpasalamat ang Mahal nga Reyna sa dara na nga mayad nga balita. Ang pagkakita ka pugad kang balinsasayaw nga makapaayad kana sa ana’ng pagkabughat.
Nag-abot ang gabii, indi makaturog si Prinsipe Claudio sa pagpamensar kay Amanda, hay tana pa lang ang una-una nga bayi nga nakapapitik kang ana’ng tagipusuon. Dayon, nagplano tana nga magabalik sa lugar nanday Amanda, sa masunod nga semana, nga dara ang tantanan nga bandoriya, hay mangharana tana, kaimaw sa ana’ng mga hangaway nga haranista...
Sa masunod pa nga darwa ka adlaw, sa gihapon, padayon ang malinung kag matinawhayun nga pagpangabuhi sa La Juerta de Paraiso, suno lang sa pagkamaan ni Amanda, sanglit nga tana kag ang ana’ng mga ginikanan ang padayon ‘gapangabuhi nga wara lang ti katublagan.
Nagparapaseyo liwan si Amanda sa malapad nanda nga katamnan kang tana nakasalida sa anda’ng dalaag... Dayon na kag masalu-an nga nagarulutaw run ang mga bag-ong hamtung nga tilapia kag awa, pati ang mga pasayan, sige-sige, kag wasay. Pagtamwa na sa puno kang cherisa nga buta ka bukad kag mga bunga, daw mga sunog run ang anda’ng mga dahon kag bunga. Amo man ang mga puno kang bayabas kag seregwelas. Pati mga kugon kag hilamon, daw nasirab kang tagi-ti sa udto-adlaw...
Namensar tana, ano ayhan nga peste ang nag-atake sa anda’ng lupa? Dayon, kang pagturuk na sa nakasalpan, nakita gid ka darwa na ka mga nagamukra nga mata ang pinasahi nga figura nga daw balangaw nga nagasunog kag nagadaba-daba sa ibabaw kang dagat, nga daw nagakasunog nga balangaw. Sa pagkamatuod, ang dyang “balangaw,” bilog dya nga daw singsing, garing ang santunga, nagludup run sa tubig nga maadat. Dayon kag mabatian lamang ni Amanda ang paghagunghung kang paghiribiun kag pagparanambitun ka mga kamal-aman, mga lamharun, kag mga kabataan kang bug-os nga kalibutan nga nagtugub sa ana’ng mga talinga kudtud nga daw marebenta run ang ana’ng dughan sa katingil... Dayon, dumalagan tana pasulud sa anda’ng balay, kag sa tunga kang kasisidmun, dayon na nahimulalngan, sa sagwa ka anda’ng bintana, ang nagadulum nga balud nga daw tatlo ka pilo ang kataasun kang mataas nga pader, nga daw nagalambot sa mga gal-um sa kalangitan.
Dayon kag mabati-an na ang claro, kag mapag-un, bisan daw mainanay lang nga limug kang andang Kura, nga daw limug gid ni Prinsipe Claudio, nga nagapangadi kang Santo Rosario. Dayon, nadumduman ni Amanda ang pinalangga na nga tatlo ka tuig na nga hinablus nga laki, nga rudyan kananda karia nga gabii, kag dayon na dya ginparapitan kag ginkugus ka hugut, sa ana’ng kakulba, kadungan kang ana’ng hugut nga pag-ampo, nga kon mahimo, sanda ang luwasun sa nakita na nga daw sangka pinasahi nga novedad nga wara pa gid kang kalibutan makita. Indi na mapatpat ang buut hambalun kang dyang panulnganan, nga daw parehas lang kang katapusan run kang kalibutan.
Salamat, hay gali, sangka damgo lamang to kang pagkahupa. Medyo kapoy gali si Amanda sa ana’ng pagparapaseyo karia nga kahaponanun, sa andang mga katamnan kag ginsayumat tana kang mga nakita na nga mga nagkarasunog nga mga dahon kag bunga kang anda’ng cherisa.
Sa masunod nga adlaw, nagparapaseyo liwan tana kag liwan nga ginhangad nga tultulon ang banas paagto sa baba kang kagurangan. Pero sa kadya nga higayon, nakudtan run kang kala-inan kag kalautan ang kauna preska anay nga kahanginan. Nagapaniid run gali sa likod ka mga rurok ang pinuno kang mga tulisan, sa piho nga tuyo, nga dakpun gid bilang bihag si Amanda, agud ihalad bilang sacrificio sa anda’ng diyos-diyos nga tingga nga baka...
Mayad lang hay nagapadulong man run gali ang prinsipe, kaimaw ka ana’ng mga hangaway, kondi nga imbes nga sangka harana ang kon daad mabatian halin kananda, sangka pagsagupaay rud lang kag pagralagating ka mga espada ang maaningalan ni Amanda... kudtud nasapding ang cuerdas kang tantanan nga bandoriya sa andang pag-irinaway, kondi, nanugub liwan ang paghagunghung kang daw nagakaralay nga lingganay, sa bug-os nga banwa nanday Amanda, nga nakaparangdangat sa ginharian ka prinsipe.
Dayon nagmando ang Mahal nga Hari nga magpadara ka tatlo ka hubon nga mga hangaway, para buligan ang Prinsipe hay napiho na gid nga sa katalagman ang ana’ng unico hijo.
Si Padre Augusto man tana, nagdali-dali tipon ka ana’ng mga katekista kag mga tripulantes, agud buligan ka tapna ang nagapanglusub sa La Juerta de Paraiso paagi sa mahugut nanda nga pag-ampo kag mga pagpangamuyo...
Dayon, nagkitaay ang grupo ni Padre Augusto kag ang mga hangaway nanday Prinsipe Claudio... Con solo gali ang pinalangga nanda nga si Amanda ang gin-una ka bihag agud lusubun antes ana’ng panimalay kag bug-os nga banwa. Nagdugang kang kaisug ni Prinsipe Claudio ang mga pagpangamuyo ni Padre Augusto kag kang ana’ng grupo. Naigo kon daad, ang prinsipe, sa dughan kang matarum nga hinganiban kang pinuno kang mga tulisan, ugaring, sa ano man nga kataranhaga nga misterio, nasagang dya kang rosarito ni Amanda nga ginkulintas kang prinsipe, humalin kang pagkabaton na kadya halin sa daragita.
Sa wara magbuhay, nalusub gid man ka prinsipe ang pinuno kang mga tulisan, kag dayon nagsungka ang bilog na nga grupo, kag nabuy-an bilang bihag si Amanda. Nabugras gid sa mga liug ni Amanda ang kulintas nga tinao kana ka prinsipe, pero sa gihapon, nasagup dya ka ana’ng mga alima kag padayon na dya nga ginakumkum, timaan kang ana’ng pagkamainunungon.
Dayon, ginhakus ni Claudio ang nagakudug-kudug sa kakulba nga si Amanda, nga padayon nagaparamuypuy ang mga siko kag tuhod, nga daw sa mawad-an run ka ginhawa... Dayon kag magparapit man si Padre Augusto, kag ginhakus man ang darwa ka magkahagugma, kag dayon ginhungit si Amanda ka sampungis nga tinapay nga bilin pa kang mga hostias nga ginpanagtag sa mga nagamarasakit sa pueblo, kag dya tana dayon ang naulian sa pagkalipung.
Daw indi masukol ang kalipay nanday Prinsipe Claudio kag Padre Augusto kag kang mga ginikanan kag kasimanwa ni Amanda sa pagpasalamat nga naluwas gid man tana sa urihi gikan sa mga mabangis, mapintas, kag mahigku nga mga alima kang tulisan, samtang nagatararamos ang anda’ng mga luha sa kalipay.
Dayon, gindara ang pinuno kang mga tulisan kag ana’ng mga katapo, sa gobernadorcillo, para sa nagakaigo nga pagrequisa kag agud mabaydan nanda sa presohan ang marautun nanda nga mga kahimuan nga amo ang pagpangdinamita ka mga isda sa kadagatan nga naglaton sa sapa kag sa dalaag nanday Amanda. Amo man ang pagpanapas ka mga kahoy sa kabukidan, agud himuon nga tabla agud ibaligya sa mga negosyante nga mga manggadan. Amo man ang pagtambak kang mga basura sa mga suba kag sapa kag ang pagpangwarawag kang mga hilo sa mga katamnan kag mga kalupaan.
Tungud garing nga nakita ni Prinsipe Claudio nga mahugut gid ang pagtuo ni Amanda, amo man sa anang dedicado kag sincero nga pagserbisyo sa simbahan, tana rud lang dya ang ginpaubaya kay Padre Augusto, kag sa masunod nga darwa pa gid ka tuig, gintaw-an kang pahanugot si Amanda nga magsulud sa convento, sa Siervas de San Antonio.
Humalin kato nga hitabo, nagdugang pa gid ang mga devoto kang Parokya ni San Antonio, kag adlaw-adlaw run, nagatinguha gid ang mga tumuluo kang La Juerta de Paraiso nga magpangadi kang Santo Rosario.
- Katapusan -
* Litrato: Himo ni Indianahawk1 halin sa http://indianahawk1.deviantart.com/art/Prince-princess-on-Horse-93656064.