Si Ben Sungi
ni Rodita Nelmar Juanillo
Sa sangka baryo marapit sa bukid, may nagaistar nga mag-asawa kag ang ngaran nanda amo sanday Berto kag Minda. May sara sanda ka bata nga laki kag ang ngaran na si Ben. Pinasahi tana si Ben sa mga bata sa andang baryo tungud hay sungi tana pero bukut man tana punga kon maghambal. Bisan may diperensya si Ben, mabuut dya, mapainubusun, kag matandus nga bata. Walo pa lang tana ka tuig, aram run tana magtig-ang, maghugas pinggan, manilhig, kag iban pa. Kada aga pagkatapos na kang anang obra, si Bugoy dayon ra ang anang ginaagtunan kag ginatugruan ka kumpay. Si Bugoy, sara ka karbaw nga nagustuhan gid ni Ben sa tanan nanda nga sapat. Sangka aga, naabutan ni Ben si tatay na nga nagahubad kang kalat ni Bugoy.
“Tay, diin mo ra dar-on si Bugoy?”
“Sa taramnan, anak, maarado run ko para makatanum run kita ka paray,” ang kuon ni tatay na.
“Tay, pwede ako ka tawas? Mabulig ko, Tay,” kuon ni Ben kay tatay na.
“Ay, indi, anak. Dya kaw lang. Buligi lang dya si Nanay mo ka anang mga obra.”
Nabatian ni Minda ang magtatay. Nanaog tana sa andang balay kag nagparapit sa darwa.
“Sige run, patawsa run lang ra ang bata mo sa taramnan hay maagto ako sa banwa para mabakal kang kinahanglanun ta,” ang kuon ni Minda sa anang bana.
“Ti, sige. Ben, pagbuul to anay ka kalo mo hay mainit sa taramnan.”
Pagkabati ni Ben ka kuon ni tatay na, pwerti gid ang anang kalipay nga nagadalagan pasaka sa andang balay para magbuul kang kalo. Gusto gid ni Ben nga makasakay kay Bugoy.
Kang nagpanaw run tanda, “Tay, tay, pwede ko kasakay kay Bugoy?” kuon ni Ben kay tatay na.
“Sige, anak, basta manguyabut kaw ka ayad, ha?” kag ginduhol tana ni tatay na sa likod kang karbaw.
“Bugoy, indi mo ko pag-idalagan, ha?” kuon ni Ben sa karbaw samtang ginahimas-himas ang likod kadya.
Pag-abot nanda sa taramnan, ginbuul ni tatay na ang arado sa kamalig kag nagsugod arado.
"Tay, ako man makaput ka arado."
“Ay, indi, anak. Bug-at dya. Dyan kaw lang kay indi kaw pa kasarang."
Samtang nagapungko si Ben sa kahon kag nagaturuk kay tatay na, may nabatian tana nga girinahud ka mga bata. Pagbalikid na, gapanaw paagto kana ang apat ka bata nga laki. Kang rapit run tanda kay Ben, nagsinggit ang sara.
"Hoy, bata, halin dyan sa aragyan namun!"
Nagbalikid si Ben.
"Ay ,sungi," kuon ka sara nga bata kag nagkirinadlaw tanda.
Kang hana run magtindog si Ben, ginparapitan tana kang sara kag tiniklod. Nahulog si Ben sa kahon kag nagtupa sa lao. Nakita ka tatay ni Ben ang pagtiklod kana.
"Hoy! Mga tunto kamo kar-on!"
Nagdinalagan parayu ang mga bata kag dali-dali nga gin-agtunan ni Berto si Ben.
"Nasakitan kaw, anak?"
"Wara, Tay, hay sa lao man ko nagtupa."
Naluoy gid si Berto sa bata gani ginhagad na dya nga magpauli agud mag-ilis.
Madasig nga nagligad ang mga inadlaw kag bulan run kang Hunyo. Ang iba nga bata nakunyag para mag-eskwela pero si Ben daw wara it gana.
"Ben, anak, parigos run hay kar-on maurihi kaw.”
"Huud, nay," ang sabat ni Ben kag nagparigos man dya kag nag-ilis.
Una nga adlaw kang klase gani ginhatud ni Minda si Ben sa eskwelahan nanda kag ginbilin sa kwarto hay tungud Grade 3 run tana. Pagsulud ni Ben sa anang kwarto, nagbinalikid ang mga bag-o na nga klasmet kag nagkirinadiaw. Naghipus lang si Ben kag nagpungko sa binit nga bangko. Kang recess run, naggwa si Ben kag nagpungko sa dalum kang kahoy. Ginparapitan tana kang apat ka mga bata nga laki. Bag-o na dya nga mga klasmet. Ginbutong tana sa buhok kag ginpatindug. Nasakitan si Ben gani ginbuul na ang alima kang bata sa anang ulo. Nag-ugut pa gid ang bata kag ginsumbag tana.
"Hoy! Sungi, di ko gusto nga maklasmet kaw!" dayon gintablug pa ang anang bag. Nakita tanda kang andang maestro kag ginkaraan ang mga nag-away kay Ben.
Nagharalin ang mga klasmet na kag ginbuul ni Ben ang anang bag kag nagsulud run sa kwarto na. Pagkatapos kang klase, nag-uli nga sarahanun si Ben. Pag-abot sa balay nanda dayon na lang pungko sa bangko marapit sa bintana. Nakita tana kang anang nanay nga daw maluya. Ginparapitan na dya kag ginhikap sa liug.
"Ben, anak, may ginabatyag kaw? Daw kaluya kanimo haw?"
Nagduko si Ben. "Nay, andut sungi takun haw?"
Naintindihan ni Minda ang ginabatyag ka bata na bisan wara gapanugid kana.
"Pasensya gid, anak, indi ko gusto nga mag-amo karia itsura mo pero kang nagabusong pa lang ako kanimo, nakadanlug ako. Pasensya gid anak."
"Ah, wara ti kaso, Nay. Bukut mo man ra hungud."
Samtang sa kada pag-eskwela ni Ben, pirmi tana ginaaway ni Rene. Pirmi tang tana ga-sarahanun kay wara man ti may nagapanghagad kana nga masipal. Si Rene gid pirmi ang nagaaway kana. Si Rene ang bata nga nagtiklod kana sa kahon kag nagsumbag pero wara gid tana gapanugid sa anang maestro ukon sa anang ginikanan man sa ginabuhat kana ni Rene.
Adlaw run nga Sabado, samtang nagapaharab si Ben kay Bugoy marapit sa suba, may nakita tana nga gadinalagan nga mga bata. Kilala na ang mga dya gani ginguyod na si Bugoy parayu sa dalan. Pero tungud hay makuri si Bugoy magpanaw, naabutan tanda ka mga bata.
"Hoy, bata, tambuk karbaw mo ba,” kuon ka sara nga bata.
Wara gid nagbalikid si Ben tungud kay naman-an na nga si Rene dya.
"Hoy! Bungul kaw?" kuon ni Rene. Naugut si Rene kay sige lang panaw ni Ben kag dayon ginpurutan ni Rene ka bato kag ginbalang si Ben. Mayad hay wara naigo si Ben gani napiritan dya nga magbalikid.
"Hoy! Ikaw gali, sungi! Ngir-o kaw man. Sungi kaw run, bungul kaw pa!" nagkirinadlaw ang mga imaw ni Rene. Dayon nanda dinalagan paagto sa suba. Nauna Si Rene kag dayon saka sa bahul nga bato kag nag-uba ka bayo na dayon lukso sa tubig. Gulpi lang nagguruwa ang mga ragkul nga linta kag nagdukut dya sa panit ni Rene. Sa kahadluk ni Rene, wara run tana makalangoy pabinit tungud husto run lang tana magpalak-palak sa tunga hasta nalunod.
Wara gid ti nagbulig sa mga imaw na hay nahadluk man ang mga dya sa linta. Nagdalagan ang sara kag nagsinggit nga, "Tabang! Si Rene nalunod!"
Nabatian dya ni Ben tungud hay wara pa tanda kaparayo gid ni Bugoy. Nagdalagan tana sa suba kag naglukso sa tubig nga gintudo ka mga bata. Pagbutwa na, dara na run si Rene, kag ginbuligan tana ka iba nga mga bata patakas kay Rene. Wara run gahulag si Rene gani nagdalagan pauli si Ben kag nanugid sa anang ginikanan. Gindara kang anang ginikanan sa andang Sentro si Rene para matugruan kang first aid. Nabuhayan ang anang ginikanan gani maabat run daad tana pero nakita na nga gapaagto run si nanay kag tatay na.
"Tay, Nay, kamusta Si Rene?"
"Nakabugtaw run tana, anak, pero maluya pa, gani gindara tana sa hospital ka anang ginikanan," kuon ni nanay na.
Nakabatyag gid kang kaluoy si Ben kay Rene bisan pa nga pirmi tana dya ginaaway. Pag-abot ka Lunes, nag-eskwela run si Ben pero wara pa si Rene. Hasta nga nagdarwa run ka semana, wara pa gihapon kaeskwela si Rene. Natingala run si Ben pero hipus lang tana.
Bakasyon run. Sara ka adlaw, aga pa ginpukaw ni Minda si Ben para maghimus.
"Nay, diin ta haw maagto?" mangkot ni Ben.
"Sa Amiga ko, anak. Sa ospital. Ti, tapos kaw run? Dali run," dayon ni Minda nga panaog nga gadali gid.
Pag-abot nanda sa ospital, nagsulud sanda sa emergency room. Gintawag ka nars ang nanay ni Ben kag may ginpapirmahan. Nagbalik si nanay ni Ben nga gasunod ang darwa ka nars. Ginkun-an tana ka darwa ka nars nga mabatang sa stretcher. Nagtingala gid si Ben.
"Nay, andut pabatangun ako dyan hay wara man ako it sakit?"
"Sige lang, anak, may turukun si Dok kanimo."
Naglibug gid ang ulo ni Ben pero nagsunod lamang tana ka kuon ni nanay na. Nakita na nga may injection nga ginakaptan ang sara ka nars kag ginakulbaan pa gid tana.
Ginpakalma tana ni Nanay na. Gintubluk ang injection sa butkun na kag ginbayaan. Pagkaligad kang pira ka minutos, nagbalik ang nars kag ginsulung ang gintublukan, pagkatapos gintublukan pa gid ka ikarwa. Wara run ti matandaan si Ben. Kang makabugtaw tana, dyan run tana sa sangka kwarto.
"May sorpresa ako kanimo," dayon buul ni Minda kang ispiho kag gintao kay Ben.
Pagturuk ni Ben sa ispiho, nakita na nga may bendahi ang anang bibig.
"Bukut kaw run sungi, anak. May bisita kaw. Mayad nga aga, Dok." Nagtango ang laki. "Bata tana ni Doktor Robles kag Mrs. Robles. Si Doktor Robles ang nag-opera kanimo, anak."
"Salamat gid."
"Ops, indi kaw anay maghala ka hambal kay mabandug ang pilas mo."
"Indi kaw magpasalamat. Kami ang dapat magpasalamat kanimo kay ginluwas mo ang amun bata kang malunod dya," kag nagbalikid tanda sa pwertahan. Nakita ni Ben ang pagsulud ni Rene.
"Salamat gid nga bahul, Ben, sa pagluwas mo kanakun, kag pati sa mga ginhimo ko kanimo ha?" nagyuhum si Ben tanda nga ginapasaylo na si Rene.
Si Rene bugtong man nga bata ka doktor kag ang anang nanay negosyante. Si Rene nagbahul nga ginpagustuhan. Tungud hay saku lang pirmi ang anang mga ginikanan sa obra da, yaya lang pirmi ang imaw na sa andang balay. Kag tungud hay wara ti nagalaygay kay Rene, tama gid tana ka barumbado. Ginpahalin tana sa ginaeskwelahan na nga pribado nga eskwelahan tungud sa ugali na. Napiritan ang anang mga ginikanan nga isaylo tana sa publiko nga eskwelahan. Pero kang pagkalunod na, nag-amat-amat bag-o ang ugali na pagkaayad na kag gintugruan run gid tana kang atensyon kang anang mga ginikanan. Ginbalik run tana sa pribado nga eskwelahan kag nagmayad run ang anang pagtuon. Halin kato, nagmiguhay run si Rene kag si Ben. Kon adlaw nga Sabado, gaagto si Rene sa balay ni Ben kag nagasipal tanda. Nagrako man ang mg amigo ni Ben sa eskwelahan.
Nalipay gid ang ginikanan ni Ben hay masinadyahun run tana. Labi run gid ang nabatyagan nga kalipay ni Ben tungud kay nabatyagan na nga normal run tana nga bata sa andang baryo. Bukut run tana si Ben Sungi.
- Katapusan -
* Litrato: Halin sa http://freepages.misc.rootsweb.ancestry.com/~amandala/child.htm.