Ikapulo nga Bahin
Kongklusyon kag mga rekomendasyon
Kinahanglan untatan run ang pagkabig kang Kinaray-a bilang dayalekt. Sangka pulong diya kag kinahanglan tun-an suno sa anang gawi kag kadunaan. May mga nauna run nga nagtuon kag nagtugda kon paano sulatun ang Kinaray-a. Kinahanglan lamang ang pagpamulalo agud makahimo kang pag-ud nga mga panuytoy sa pagsulat kadya. Base sa mga pagtuon nga ginhimo ni Mulato, Paguntalan, kag Ruelo, amo diya ang akun mga rekomendasyon:
A. Mga panuytoy sa gamit kang patunog
1. Ang patunog nga /e/ gamitun sa mga huram nga mga tinaga:
Halimbawa:
Entra ere eskwela eleksyon
Ekonomiya semana espeho espada
Empleyado kweba pwerta pwede
Swerte pwersa pwera enroll
2. Ang patunog nga /o/ gamitun sa mga huram nga tinaga:
Halimbawa:
Bote/botelya bola dolyar lote
Dote kapote korona kotse
Rota nota botones droga
3. Ang patunog nga /o/ gamitun sa mga panghingapos nga tunog (terminal sound)
Halimbawa:
Bato apo ramo pato
Buto amo hapo kanto
Lato abo kampo sako
Lago singko kambyo bangko
Baryo sakto sulo sugo
Ampo dapo gamo timo
4. Ang patunog nga /u/ gamitun sa tanan nga naulang nga tunog (schwa sound)
Halimbawa:
Bungu dapul tapul hampul
Duul kadu lantu aguy
Uruy buduy tuuy inumul
Damul ubul
5. Ang /u/ gamitun man sa penultima silaba (penultimate syllable), kapin pa kon nagasundanay ang darwa ka kunla nga pareho nga /o/ ang tunog:
Halimbawa:
Sukot puyo buyos luoy
Busong hurong lusong suso
Bugyo rugto kuto busog
Padulong tuon surong kuon
Tuytoy tutoy bulig bulog
Sulog turog hulog dumog
Kudot
Talupangdun nga wara it tinaga nga nauna ang /o/ sa /u/.
6. Gamitung ang mga tinaga nga ginagamit run sa Filipino kag iban nga pulong sa Pilipinas, agud mapadali ang pagtubo kang Filipino.
Halimbawa:
Tubig uran pula puti
Asul dulang dula tubo
Gusto busog bulak bulan
Pusta punta luto sulo
Suso kamusta una kuto
Puto tuwad sutla sulat
Muta bulag sutil kuskos
Tunog sunod
7. May mga tinaga nga mas maathag kon islan ang pagbatobato para mas mapain sa kapareho nga tinaga.
Dagmit sa una nga kunla Dagmit sa urihi nga kunla
Santo (saint) santu (similar)
Amo (master) amu (monkey)
Too (to believe) tuo (right)
Toon (to focus) tuon (to study)
Tonog (loud) tunog (sound)
Tawo (person) tau ( to give)
8. Mga tinga nga indi run pag-islan hay nahangpan kag nabaton run sa Kinaray-a:
Babae (pero kon kamal-aman, bayi; ang pagkaun bayibayi)
Paghidaet (mitlangun nga /pag-hi-da-it/, bukut /-et/
Istar (imbes nga estar)
Sirado (imbes nga serado)
Gamut (root, para indi magtalang sa gamot sa Filipino)
- Sundi ang urihi nga kasugpon -
*Litrato: Halin sa http://nature.desktopnexus.com/wallpaper/1357532/.