Solitaryo
ni Emmy L. Masola
Kaina pa bilad ni Erning ka baraha, wara gihapon ti nagaguruwa sa mga ginahulat na, otso nga pakang, nwibi nga balunggay .…
“Ay, gakibulun run alismad ko ka pinta ka baraha nga dya, wara gid gaguruwa mga ginahulat ko,” ang kimod na dayon pasiplat sa sa kilid ka simbahan nga tambi lang ka balay na sa diin makita ang mga kabataan nga naga-Bible study imaw ka andang manunudlo nga si Rosing Laon.
Man-an nyo run man ra kon andut Rosing Laon tawag kana. Syimpri, tungud laon. Piro dyang si Erning, laon man. Aga hapon solitaryo ang obra na sa balkonahi nga nagatamwa sa kilid ka simbahan. Indi malikawan nga makaparapasiplat man si Rosing sa balkonahi.
Amo sanda ka dya kang gagmay pa hasta nga nagsinoltiro kag nagsindaraga kag nag-iriintra si Erning sa Single’s for Christ para maimaw-imaw na si Rosing. Daw nakapoy man guro ka tamwa kay Rosing kon Domingo, halin sa andang balkonahi. Bangud sa sami nga pag-imaw-imaw, nagrapitay man ang andang buut hasta nga nakatapos sanda kang kolehiyo kag nagamaistra si Rosing sa iskwilahan sa andang baryo samtang si Erning, pagkatapos ka kurso nga agrikultura, ginpadayon ang pagdumara ka andang malapad nga taramnan kag punungan.
Kang hayskul pa lang tanda, naggirigitara dyang si Erning sa choir ka simbahan para lang makaimaw na si Rosing. Haros tanan nga pista, wara tanda pariho gapalta. Pirmi tanda bitbit ka pari, sakristan kag tatlo ka kantura nga mga maramal-am run. Si Erning lang kag si Rosing ang mga pamatan-un.
“Abaw, Toy, daw maragkut gid haw parapasiplat mo kay Rosing,” ang singgitan ni Uway Diling samtang nagahuyab ang traysikul paagto sa Igpanolong. Mamisa rugto ang pari sa bispiras.
Nabatyagan gid ni Erning ang pagparang-init ka anang pungyahun sa kahuya hay man-an na nga nabatian ni Rosing ang panunlog ka mal-am. Tatlo tanda nagapungko sa atubangan nga parti ka traysikul: si Uway Diling sa sulud, si Erning sa sagwa kag si Rosing ang ginpapungko sa gamay nga purungkuan hay tana lang ang makainsakto.
“Sus, daw kamatis ba uyahun mo. Mayha timo kara nga kita-kita lang man dya,” padayon pa ni Uway Diling nga daw wara ti plano mag-untat. Todo pa abi maghambal hay ginatinguhaan na lapawan ang gahud ka tambutso ka traysikul.
Si Rosing, wara gid nagliso. Ang ulo na, diritso sa dalan ang turuk kag nagapakuno-kuno nga wara ka bati. Amo dya pirmi ang anda sitwasyon, kaluluoy lang sa sunlog ka mga kantura pati ka mga pamatan-un nga imaw nanda sa choir.
“Erning, manogradwar run kamo wara kaw pa gihapon ka pabutyag ka baratyagun mo kay Rosing?” pamangkot ka amigo na nga si Roming. “Daw nagahulat lang man ra nga magbungat kaw.”
Turuk gid lang ang ginsabat ni Erning. Indi na mahambal nga daw indi gid tana kamaan kon paano na ihambal kay Rosing ang anang ginabatyag. Naghugud lang tana sa pag-iskwila hay gusto na nga may ikasarang run tana nga isagod kay Rosing antis tana maghambal ka anang tuyo nga pangasaw-un ang daraga.
Kang ikatatlo nga tuig ka pagkapatay ka anang tatay, nakabatyag si Erning kang kasubu kag rugto natubuan tana kang kaisug para hangduun ang alima ni Rosing sa mga ginikanan.
“Saktuhan gid dya, Sabado ang Valentine’s Day kag wara ti klasi si Rosing,” pinsar ni Erning. “Mayad guro, mabakal ko ka sangka dosina nga rosas sa banwa kag agtunan ko sa balay da. Malisinsya ako sa anang mga ginikanan nga dar-un ko si Rosing mamahaw sa banwa.”
Hwibis pa lang, naplantsa run ang bayo ni Erning. Byirnis ti gabii, daw gusto na hunuson ang adlaw para magbutlak. Plano na nga agtunan si Rosing mga tapos igma. Daw wara matandug ang anang sinamo sa igma. Bisan kapi lang ang ginpamahaw na bangud daw nagasur-ab ang anang surok-surok sa kulba, wara gihapon tana ginagutum. Alas-dosi imidya pa lang, nag-ilis run dya kag magbakal ka rosas sa banwa.
“Yudi, mayad pa kaw, Pre, ba, may balentina,” sunlog ni Roming kana kang nakita na ang bitbit na nga rosas.
“Abaw,Toy, nangisug kaw gid man?” ang bugno ni Uway Diling kana kang nakita si Erning pagwa sa andang balay. Toka ka mga nanay manglimpyo ka simbahan kato nga hapon.
“Bantog run dya kar-on mong sa tanan nga mga nanay,” kimod ni Erning. “Ano abi hay sa kaduruhon ka masug-alaw ko, si Uway Diling gid tana ang nakita ko.”
“Mayad nga hapon, Akay Rosing. Happy Valentine’s Day. Dya ang rosas, rigalo ko kanimo. Pwidi ayhan maistorya ang mga ginikanan mo?” Amo dya kuno ang anang hambalun, pagbukas ni Rosing ka gawang.
Ginliwat-liwat na dya hasta makalab-ot sa ugsadan kanday Rosing.
Nagaparanghulas ang anang mga alima sa kakulba. Nagabasa ang pungango ka bulak nga pamatyag na, bisan siguro darwa pa ka simana nga kaptan na ang bulak, indi gid malaya. Kaina pa ana brubhay-kuot ka panyo sa bulsa para pahidan ang alima dayon ulayhon sa anang dahi nga daw buta man ka mala-mais nga balhas.
Pagsamput na sa gawang ka balay day Rosing, nabatyagan na nga daw malinung dya. Wara gid ti nagahambal ukon nagatimuk-timuk. Nagginhawa dya ka madalum kag dayon panuktok.
Wara ti nagbukas. Ginliwat na. Wara gihapon.
“Ay, maan lang, daw mabugto run tana ginhawa ko dya sa kulba, wara mo pa timo ginabuksan,” pinsar na. Nagginhawa ruman dya ka madalum kag ginliwan ang pagpanuktok. Nabatian na ang mga lapak-lapak sa likod ka gawang.
“Dya run. Si Rosing run dya,” bungat na nga nagayuhum-yuhum kag daw indi makahulat nga makita na ang babayi nga baynti singko ka tuig na ginhandaan para mangin angay tana nga bana para sa daraga.
Nagbukas ang gawang. Nahangyus si Rosing sa anang nakita. Si Erning. May dara nga bulak. Wara makahulag ang daraga sa sulud kang pira ka mga gutlu. Dayon na nadumduman nga nagasaranhun tana sa balay kag ginbilinan gid kang ana mga ginikanan nga indi basta basta magpasulud ka mga tawo kon wara tanda. Daw haros pa lang gusto man raad ni Rosing haksun sa kalipay si Erning kag ipasudlun sa andang balay para makaimaw ang soltiro kag makaistorya, ugaring nahadluk dya manumdum hay nagasaranhun lang tana.
Wara na matalupangdi ang ana ginhimo. Man-an na nga wara’t nihay-nihoy ginsirado na ang gawang, gintrangkahan kag dayon dalagan sa anang kwarto kag magbatang sa katri. Nagaduhungan si Rosing samtang nagaturuk sa kisami. Nagahangus pa dya sa hapo kag kulba nga nagdapun. Blangko ang pinsar. Wara na gid gin-ikspiktar nga maabot gid ang tion nga buhay na run ginahulat – ang atubangun tana ni Erning kag hangduon ang anang paghigugma.
Si Erning daw ginlihap ka nagapugati nga labaha ang korason. Indi tana makapati nga ginturuk lang tana ni Rosing kag ginalampusan ka gawang. Nabatian na pa ang pagdalagan ka daraga parayu. Nangluya ang mga alima ni Erning. Daw mabutanwan na ang bitbit nga bulak. Daw amat-amat galunay ang anang tuhod kag haruson tana makatakud magpanaw.
Blangko ang pinsar samtang nagapanaw pauli. Bitbit gihapon ang rosas, dumiritso dya sa simbahan kag ginbutang na ang bulak sa atubang ni Birhen Maria.
Naghiripus ang mga nanay nga nagapanglimpyo ka simbahan. Ginturuk si Erning kag maghanihani.
Pagkatapos butang ka bulak sa santos, naghinayhinay pauli si Erning. Kato nga Domingo, ang pinakauna nga Domingo nga wara tana magsimba. Duro pa nga mga Domingo ang nagligad piro umpisa kato, ang pinakarapit na nga distansya sa simbahan amo kon nagapungko tana sa balkonahi para magsolitaryo.
Nagpasiplat liwat si Rosing Laon sa balkonahi. Ginbaslan dya ka malawid nga pagturuk ni Erning. Naglitik ang bibig ni Rosing kag nagtugro ka matam-is nga yuhum. Wara nakahulag si Erning, sigi ang turuk kay Rosing samtang ginasagap sa dughan ang gugma nga nalimunaw. Wara gid madara ang baratyagun ni Erning. Indi gid mapali ka mga matam-is nga yuhum ni Rosing ang anang tagipusuon nga asta kadya mabatyagan na pa ang kalab-as ka pilas.
“Patawara ako, Rosing. Sa kada sipal ko ka solitaryo rugya sa balkonahi, ginatinguhaan ko gid nga mapali ang pilas nga imo ginkurit sa akun tagipusuon piro sa kada tangra mo kanakun, imbis nga mag-ayad, daw ginakutkot pa ang akun pilas. Traynta anyos run ang nagligad piro lab-as pa sa akun paminsarun ang masakit mo nga ginhimo kanakun.” Pinsar ni Erning samtang sigi padason ka baraha halin sa Alas paagto sa Hari. “Ikaw kauna ang akun alas, Rosing, piro bangud sa imo ginhimo, natabunan ikaw parayu kanakun. Kag ako rugya, madinarag-un nga nagasaranhun. Hari ka akun kalibutan, hari ka akun baratyagun.”
- Katapusan -