Pagkabulag ka Gugma
ni Danny S. Tabuyan
Nagahiribiun si Manding Rosing kang masapawan na ang anang bata nga nagapangidadun ka santuig pa lamang, nga may buti ang ana nawala nga mata. Bag-o pa lang dya nag-ayad sa tipgas. Wara na lagi dya madiparahi hay nabanga tana sa anang pagpanihon kang mga kuron nga amo man ang ang ginabul-an kang anang pangabuhian. Ang anang bana nga si Iyo Badong aga pa nagahalin kag hapon run man makauli hay nagapamanday. Ginabilin lamang ang bata nga ginapalibang sa anang pito ka tuig nga magurang nga bayi.
Nagbahul si Lucio nga bulag ang anang wala nga mata. Piro ang dya nga kakulangan wara nagapugung kanana agud magkabuhi kang normal. Hay sa matuod lang, tana lang gid ang makatimbang sa anang ginikanan sa andang mga buruhatun. Tana ang nagabulig kay nanay na magdakot kang lao halin sa Taro agud gamitun sa pagdihon, ukon sa pagpangita kang nga kahoy kag pusog nga garatong kag mga uhot nga aramak sa pagpagba kang mga kuron. Tana man ang nagatimbang kay tatay na sa pagpamanday kag sa pagpanggama kang kawayan. Kon matawhay ang panahon, hay rapit man lang ang angdang balay sa baybay, mahugud man dya magpangisda hay may gamay man sanda nga baroto nga ginabugsayan magpalawud agud magladlad kag magbatak ka lambat ukon magpamunit.
Kilala si Lucio sa pagkatandus, pagkaara, kag pagkamaamigohon, kag may mayad man ti panghitsurahun kag pamayhun. Indi katingalahan kon maluyagan tana kang mga kadaragahan, bisan buti ang isara na ka mata, hay matabunan dya kang anang mayad nga panimuut. Ugaring isara lang ang nagpapitik kang anang tagipusoon.
Si Ines nga bata nanday Tiya Uping kag Tiyo Osing, sangka maugdang nga daraga, nga yano lang ang kaambung, nga daw bulak nga kantong ukon pandanggira nga nagatubo sa baybayun. Ang mayad nga gawi nga una nauyunan gid ni Lucio sa dyang bayi amo ang anang pagkabalaynun kag pagkamaatipanun ka anang panimalay; tana run ang nagatatap kang anang tatlo ka libayun tungud hay ang anang nanay masakitun. Ang pangarwa amo ang anang pagkaparasimba, bisan pa nga lain ang simbahan nga ginasudlan ni Ines sangsa ana. Plano man ni Lucio nga kon magdayunay sanda, sundon na ang pagturuohan kang daraga.
“Hay kon sa bagay, daw pariho man lang ang amun mga ginapatihan lain lang man ang pagsurondan kag pira ka pagturon-an, ti basi pwidi man maistoryahan,” ang hambal ni Lucio.
Kon magpamasyar gani si Lucio sa daraga, kis-a nagadara tana kang sangka salod nga tuba nga ginahapit na sa kanyugan, sa anang suki nga si Angi mananggiti, kag ginasiguro na nga may arurong agud indi mag-ilwak. Ginasanggaan na dya ka isda nga badok nga burog-on ukon isda nga daragdarag agud may panumsuman si Tiyo Osing kag may darapli man si Tiya Uping, hay mapida man kang anang karan-un tungud kang anang masakit, kag nagalikaw ka mga pagkaun nga makapurokaw kag makagirisab.
Madali nga nabuul ni Lucio ang buut ni Ines kag kang anang pamilya, madali man ginbaton ang anang tuyo nga magpangasawa sa andang daraga. Nagpamalayi ang pamilya ni Lucio, kag ginpangayo kang tigbabayi nga patindugan kang balay ang karaslun agud nga may ulian sanda dayon pagkatapos kang andang kasal, malabug nga trahi sa kasal para sa nobya, tatlo ka daragkul nga baboy kag darwampulo kag lima nga manok para sa tabad, kag banda agud magdyana sa bilog nga baryo kag magsunod sa kasal, paagto sa simbahan kag pauli sa balay ka tigbabayi sa diin hiwatun ang tabad.
Bahulbahul ang kinahanglan nga kwarta agud gastuhon sa kasal, gani nga nagakinahanglan man dya kang malawig nga panahon kag dugang nga pagpaningkaras sa bahin kang tiglalaki. Wara sanda ti pinuna ka lupa nga ipataba ukon turobasan. Ang anda gid lamang lupa amo ang ginatindugan lang ka andang balay, kag indi dya nanda pwidi mabaligya.
Nagbaton si Lucio, si tatay na, ang anang mga barkada kag ang andang mga himata nga laki nga anda pakyawun ang pagpanggama kang mga kawayan nga gamitun sa punut kag ang magbuso sa punutan agud nga makatipon sanda kang kantidad nga kinahanglan para sa kasal sa mas madali nga panahon.
Wara ginabali ni Lucio ang budlay kag kapoy, hay para kanana ang kada turo kang balhas nagatib-ong kang anang kakunyag kag kalipay sa anang ginapaabot nga adlaw kang ana paghiusa sa anang hinigugma. Masadya ang ang andang pagpangabudlay nga amo ang nagapadasig ka dya.
Nagapanghagbas si Lucio kang mga siit sa paghawan ka puno kang kawayan agud mahulas ang paggama ka dya, kang hinali lang napiskan ang anang tuo nga mata kang siit. Madalum ang dulot kang siit sa anang kalimutao nga tana nalipung sa kasakit. Dalidali tana nga ginkarga sa duyan kag gindara sa hospital sa banwa piro indi run matabangan pa ang anang mata. Nadayunan tana nga nabulag kang bug-os.
Nagdulum ang tanan sa anang palibot, piro para kanana mas dulum pa gid ang anang paraabuton. Nagkararusdag ang anang mga paglaum kag handum, nag-alimunaw ang anang mga damgo. Nagkarapalong ang tanan nga mga bitoon ka anang mga handum. Ang anang kalibutan nangin ligum ang kadulum.
Nag-agto si Ines sa hospital agud sa pag-atipan kanana. Pariho lang ang andang hiribiun.
“Ines, palangga ko gid ikaw,” ang hambal na kay Ines. “Wara ako ti iba nga handum sa kabuhi ko kondi ang maimaw ikaw sa bilog ko nga kabuhi, piro wara run to tanan. Nag-alimunaw run ang tanan kanakun.”
“Tumanun natun ang ginkasugtan nga kasal, palangga ko man ikaw labaw sa akun kaugalingun. Mapakasal kita, handa ako nga unongan ikaw hasta nagakabuhi kita. Madayon ang kasal bisan wara run ti mga tabad. Bisan simpli kag kitahanun lang, mapakasal kita!”ang sabat ni Ines nga nagatararamos ang mga luha.
“Indi! Indi ako magsugot nga mag-antos ikaw ka sagod kanakun. Ano pa ang pulos nga mag-asawahay kita nga indi man ako makasagod sa akun pamilya?” ang mabinatyagun nga sabat ni Lucio.
“Ako ang mangita ka lalang nga masagod ang atun mangin pamilya. Anad run ako nga magtatap ka akun mga libayun, masarangan ko ang magsagod kang atun mangin kabataan,” ang dukduk ni Ines.
Piro indi gid mabari ang pamat-ud ka laki. Naghipus lamang ang bayi hay ana nahangpan nga dara lang dya kang kasakit nga naaguman ka anang nobyo. Kag sa pinsar na patawhayan na lang anay hasta nga mag-ugdaw ang mga sakit ka lawas, baratyagun, kag paminsarun.
Nagalaum gihapon si Ines nga sa pag-ugdaw ka tanan magabalik ang kasadya kag kabuhi sa panimuut ni Lucio. Piro amat-amat man nga natunaw ang paglaum ni Ines sa pagligad ka panahon hay nagpabilin si Lucio sa anang panindugan.
Namat-ud si Ines nga magpabilin lamang tana nga laon.
- Katapusan -