Mga Itip kag Kinagot ka Pista: Sangka Rebyu
ni Stephen Louie R. Checa
Ikaapat kag Katapusan nga Bahin
Samtang sigi amun tamud sa TV kag nagahingapos ang istorya ni Masola parti sa pikot, gulpi may nagsal-ut sa akun unto. Abaw, natinghan takun kang kamatuoran nga duro kanatun ang mas nagapili nga gub-un ang mayad nga pag-abyanay kag mayad nga pagtamdanay para lang madab-ot ang kaugalingun nga interes. Pati man kamo?
Duro pa daad ang wara ko matirawi nga mga putahi sa lamisa kang DK garing nabatyagan ko run ang pagyayat kang akun busong kag pag-alay kang akun bag-ang ka sobra ka usang. Nagdisisyon run lang ako nga matunga kag dar-un ang akun pinggan sa kusina. Man-an ko nga kon sigihun ko pa daw lain maabutan ka busong ko kag basi mahingga pa ako sa kasilyas ka DK. Dya sangka panagupnup nga kaangay kang paglantaw ni Tya Karing kang paraabuton sa istorya ni Pagunsan nga “Himalad.” Makariligbus it bulbol kag makapaumpaw ang hingapusan nga pintok sa istorya ni Pagunsan. Sangka liksyon ang akun nabuul: nga indi kita dayon magpalak-palak, magpatay-patay ka ugut kag magpamasol kon indi dayon masabat ang atun mga paramangkutanun bangud ang tanan nga sabat may nagakaigo nga tyimpo kag rason. Parihas man kang atun rilasyon sa Diyos, gadali kita pirmi sabtun ang atun pangamuyo kag kon bundul ang sabat, nagahuyang dayon ang atun pagtuo. Pamaan lang nga tawhanun gid ang atun paminsarun.
Kaanggid man sa riyalisasyon ko nga dya ang gintudlo kang istorya ni Emmy Masola nga “Swerte.” Nga indi tanan nga namit kag gusto ta kan-un, makaun ta. Ukon indi tanan nga handa sa lamisa kang kabuhi, matirawan ta. May mga bagay, panahon, higayon ukon tawo nga bisan anhun ta ka pangita kag handum nga maangkun, kon indi gid man para kanatun, makita ta man piro indi ta gid maangkun. Ang himuon ta run lang amo ang magpadayon sa pagpalangga, pagpasalamat, pagpangita kag paghulat kang para kanatun. Nagapati ako nga tanan kita may ana gid nga nagakaangay nga tyimpo.
Samtang bitbit ko ang akun pinggan paagto sa banggirahan, nasugalaw ko ang akun kras. Namista man tana gali sa DK. Dayon kuba-kuba ka dughan ko hay ginyuhuman na ako nga daw bata nga nakakita ka dulsi. Gulpi lang nagmalisyoso ang sulud ka pinsar ko sa pagpanumdum nga kursunada na man ko. Ay, maan, amo ra guro kon matam-an kaw ka kaun, nagaambisyoso kaw. Piro sa tuod-tuod lang, nadumduman ko lang ang manami nga istorya ni Arlene D. Nietes-Satapornvanit nga “OMG!” Daw nagbalik ang mimorya ko kang elementarya kag hayskul pa ako sa diin duro nga mga Mikay run man ang ginpaagyan ko kang istayl ni Orly. Kon si Orly gid man to. Ay, kanami pinsarun ang tyimpo nga uso pa ang pagpuropadara kang mga sulat. Sa tulad nga hinirasyon daw nalikupan run kang mga silpon kag tiks. Wara run ti pamatan-un nga nagasulat kon mamasyar. Nagatiks run lang.
Pagkatapos ka pagbayluhanay ka tiks, ang posible nga resulta ginsugidanun ni Arnaez-Lee sa anang mga bisita nga nagapatantan rugto sa may birha sa likod-balay ka DK. Ang istorya ni Arnaez-Lee ginatiguluhan “Ang Pag-ampo ni Asun.” Daw nami gid ang anang pag-istorya gani naningad-tingad man takun. Abaw, nagtubo pa gid ang akun pagpalangga sa akun nanay bangud sa istorya ni Arnaez-Lee. Naintyindihan ko bisan paano kon ano kabudlay kag kasakit para sa sangka nanay ang magbun-a kanatun kang kita ginbata. Wara lang kamaan ang raku nga mga pamatan-un karia sa tulad. Piro lain man akun, bisan ano kasakit kag bisan kapira kaw gali mangampo kon nakatiraw man kaw ka namit kag himaya, maliwan-liwan kaw gid gali, no? Sabat lang ang masabat. Suno sa istorya ni Arnaez-Lee amo ra mong.
Pagkatapos ka pagsugidanun ni Arnaez-Lee naglisinsiya run ako sa mga tagbalay ka DK nga mauli. Piro bangud nagadilam-dulot pa ang akun dila sa mga putahi nga wara ko matirawan, nangayo pa takun ka pinutos. Wara gali ti mayha sa tawo nga dalok. Piro si Tabuyan may istorya man parti sa pagpangayo – “Ang Pangayo.” Piro dya tana parti sa pagpangayo kang tigbabayi sa tiglalaki antis maghisugtanay nga ipakasal ang darwa nanda ka kabataan. Ang masubu lang hay ang sa pihak lang ang may gugma, ang sa pihak, wara. Nadumduman ko man ang una nga istorya ni Tabuyan parti sa kasal ni Itang. Kon wara gid man ti gugma nga nagapatunga sa magtimbang nga bahin, malugdang gid ang bapor kang rilasyon kag indi gid makadangat sa daray-ahan. Kag kon bukun puraw ang gugma kag indi kamaan maghulat, magabok lang gid ang pinatindug mo nga balay.
Wara pa ako ka gwa sa balay ka DK ginkunsinsya run takun ka istorya ni Emmy Masola nga “Ang Pagsungon kang Adlaw,” hay pamatyag ko daw wara man ako ti kaburusgan. Kita nyo nagpaputos pa takun. Piro nami gid ang istorya nga dya ni Masola. Sangka pagpaintyindi dya kanatun nga ang tanan nga butang nga gintuga kang Diyos rugya sa kalibutan may pulos kag nagakinahanglan kang ginatawag nga balansi. Amo ria nga may init kag uran, may gabii kag kaagahun, may awut kag hapus, may las-ay kag tam-is. Kag kon kis-a daw aram pa tatun sa Diyos kon ano himuon na kag wara gid man kita ti kaburusgan. Kita nyo man kadya ang kalibutan ta nagabisyo run kag nagaumang piro sin-o ang dapat ta basulon? Wara’t iba kondi kita. Piro lain man akun, gulpi lang takun naminsar nga kinahanglan ko gid mag-uli hay may nagalapos run nga hangin sa akun buli. Sa tinanuk nga mais dya guro.
Ay, abaw, samtang gapanaog ko pagwa sa balay kang DK, nasiplatan ko ang “Bulak ka Balunggay” nga nagapamukad sa ugsadan kang istorya ni Geremia–Lachica. Gusto ko daad mangayo agud tulaun pag-uli ko garing namayha run ako bangud sa karakuun kang akun pinutos nga nabitbit. Gulpi ako nasubuan, piro bukut bangud nga wara ako ti dara nga balunggay pauli, kondi nadumduman ko ang mg amigo ko nga nagasarakay sa barko. Mabudlay gid man ang kabuhi sa lawud. Kapin pa kon indi kaw kamaan maglangoy pariho kanakun. Amo ria nga mayha takun magpalibri sa mga migo ko nga nagasakay sa barko kon manaog sanda hay man-an ko kabuhi karia ang ginkapital nanda. Nagaugot man ako kis-a sa mga sawa nanda nga nagapinagusto ka gasto rugya sa lupa samtang ang mga bana nanda rugto sa tunga ka lawud garut lang ang panguros.
Kag may nagpundo nga traysikul. Sa likod ako nagsakay agud makasinyas pa ako ka babay sa mga tagbalay ka DK. Nagpauli ako nga buta kang kalipay bangud nabusog gid ako kag duro pa ang akun pinutos. Kag bukut lang ria. Nabuta gid ang akun baratyagun kag hunahuna kang nagaragumu nga kamatuoran kag matam-is nga mga liksyion kag riyalisasyon kang kabuhi.
Wara pa ko ka samput sa balay nagadali run takun manabad liwan sa dason nga pista ka DK.
Tawas kamo, ha?
- Katapusan -