Barko nga Bulawan
ni Dr. Alicia P. Magos
Ginbadbad sa Kinaray-a
ni Ritchie D. Pagunsan
Ang Isla ka Boracay, Malay, Aklan
Ang mga tumanduk nga mangingisda sa isla ka Boracay nagapati nga tuod ang barko nga bulawan.
“Kang buhi pa ang akun Lolo kag Nanay, nakita nanda ang barko nga bulawan, rugya nagalapos sa Yapak nga ginabul-an kang mga puka nga shell, paagto rugto sa Punta Nasug, dyan sa Buruanga,” hambal kang isara sa mga mangingisda.
Bisan wara ti pantalan sa Yapak sa pinakapunta nga sur ka Boracay, ang mga mangingisda nagainsistir nga ang barko nga bulawan nagadungka sa daragkul nga bato marapit sa baybay. Ginahambal nanda nga ang barko nagahalin sa Karatong, ang lugar sa Tablas nga ginapatihan nga mariit.
Amo dya ang pagralagway kang isara sa mga nakabati kang istorya: “… barko nga bulawan, bahul nga bapor nga masilaw, nagakintab. Nakita kang Lolo ko nga masanag ang lawas kang barko.”
Ang mga tinawo kang barko ginlaragway man nga parihas kang mga tawo. Ugaring, nagapati sanda nga ang barko nga may ngaran “MS Boracay” ginapanag-iyahan kang ingkanto nga taga-Karatong. Nagadungka ang barko sa baybayun nga bukid kang Gidion, Nabas, Aklan kag nagabyahi paagto sa Istados Unidos ka Amerika.
Dya ang sangka istorya sa Gidion, Nabas:
Si Tiyu Dikoy, sitinta i-tris anyos ang idad, sangka mangingisda kag surhano nga panday, nagpamatuod sa ginpangsugid kang iba nahanungud sa barko nga bulawan sa Nabas. Nagapati tana nga ang nagtaliwan na nga asawa ginsugat kang barko nga bulawan kag ginhimo nga pinalakad, nga kon sayudon gindara dya sa kalibutan kang mga ingkanto kang mapatay tana kag kon diin nagapadayon tana nga nagakabuhi. Sarang man makapakita ang asawa na kon gustuhon na. Sa pagkamatuod, nagpakita dya sa sangka himata na. Piro sa tion nga matabo dya, ang ginapakitaan kang pinalakad nagakalipat nga napatay run ang pinalakad. Kang magtaliwan ang asawa ni Tiyu Dikoy kang tuig 1986, nakita na ang barko nga bulawan nga nag-abot sa takna kang pagkamatay kang anang asawa. Ginmuno kang asawa na nga malarga ang barko imaw sa anang kamatayun. Nagainggat ang barko sa bulawanun na nga kolor kag nagpadulong dya sa Karatong, Tablas sa isla ka Romblon.
Suno kay Francisco Sacapaño, sitinta i-tris anyos ang idad kag mangingisda nga taga-sitio Mangayad, Balabag, masami ginatabok kang barko nga bulawan ang tubig kang Karatong, Romblon kag dayon nagadiritso dya sa Naasud sa Buruanga, Aklan. Sa baranggay Balabag nagakadura ang barko, gani ginapatihan nanda nga ang lugar nga dya isara sa mga durungkaan kang barko nga bulawan.
Kalabanan matabuan nga makita ang barko nga bulawan kon tungang-gabii ukon kasanagun nga nagapalawud ang mga mangingisda. Ang Naasud sa Boracay ginhambal nga sintro kang mga hirikuton kang mga ingkanto. Ang Manoc-manoc amo ang pantalan kang barko nga bulawan nga “MV Boracay.”
Ang istorya ni Francisco Sacapaño ginpamatud-an kang sangka bataun nga mangingisda, nga naglaragway sa barko nga nakita na nga tama ka bahul, nagaidlak nga barko nga bulawan.
- Sundi ang kasugpon –
Sunod: Ang Banwa ka Dao, Antique
Pamaan: Ang inyo nabasahan pinili kag pinaksi nga sugidanun sa sangka panalawsaw, “Binisaya nga Kinabuhi, Visayan Life, Visayas Maritime Anthropological Studies II, 1993-1995,” nga ginsulat ni Prof. Alicia P. Magos, Ph.D., ginkay-ad nanday Iwao Ushijima kag Cynthia Neri Zayas, kag ginbalhag ka CSSP Publications, College of Social Sciences and Philosophy, University of the Philippines (1996).