Barko nga Bulawan
ni Dr. Alicia P. Magos
Ginbadbad sa Kinaray-a
ni Ritchie D. Pagunsan
Ang Banwa ka Nabas, Aklan
Ang Nabas nahamtang sa baybayun nga lugar kag ang anang mga baranggay may mga sugidanun parti sa barko nga bulawan. Ang barko nga bulawan nga nakit-an sa Gigantes (Iloilo) kag Pilar (Capiz), ginapatihan nga paagto sa baybayun nga mga kabanwahan kang Capiz. Halin sa Nabas, nagabyahi dya padulong sa banwa ka Pan-ay (marapit sa syudad kang Roxas) kon diin nakit-an dya sa baba kang suba sa Buntod.
Kasan-o lang nakit-an man kang mga mangingisda halin sa Boracay ang barko nga bulawan. Ginatawag “MV Boracay,” ginapatihan nga nagadungka dya sa lugar nga ginaistaran kang mga ingkanto sa pinakapunta nga bahin sa sur kang isla kon diin nagsaraylo ang mga ingkanto agud mangin hilway sa gahud kang mga pangayaw. Halin sa Boracay, ang barko nga bulawan nagabyahi sa iba pa nga baybayun nga baranggay kang Nabas kag bisan sa pinakarayu nga mga isla kang Caluya sa Antique kag Rombon sa isla kang Tablas.
Rugya ang sangka popyular nga sugidanun sa Nabas:
Si Ricky Tupas, mga baynti singko anyos ang pang-idadun kag sangka gwardya halin sa Nabas, nagsugid kang hitabo kang high school tana (1984-85) kon diin ginlagas kang ikapito nga armada kang US Navy ang barko nga bulawan nga nagapaagto sa Karatong, Romblon. Nagpakita ang barko nga bulawan sa Gibon, Nabas, Aklan, piro wara dya maparapitan kang armada. Naghambal ang mga opisyalis kang US Navy nga may mga tawo sanda nga nakita nga nagsakay sa barko nga ginpanuruk nanda nga mga Pilipino nga nagasuksok kang puti nga bayo. Ginhambal man nanda nga may mga manggad kag nasari-sari nga kargaminto nga ginkarga sa barko nga bulawan, nga may ngaran “MV Karatong.”
Ang mga istorya parti sa barko nga bulawan buhay run ginasugid sa baybayun nga mga banwa kang Makato kag Tangalan, Aklan kon diin may mga nakit-an run antis ang gyira kang mga tinuig 1940. May nagapati man nga may barko run nga bulawan antis pa mag-abot ang mga Katsila. Nagapadayon nga popyular ang mga istorya parti sa barko nga bulawan tungud sa mga nakit-an kang mga pamatan-un kang mga tuig 1970 kag 1980.
Rugya ang isara pa gid ka istorya halin sa Makato, Aklan:
Si Dionisio de los Reyes, otsinta i-uno and idad, nagapangisda imaw ka anang hinablus, Francisco de los Reyes, sangka adlaw kang mga tuig 1950 kang may nakita sanda nga barko nga bulawan. Nagasakay sanda sa baruto halin sa Makato paagto sa Ibajay, Aklan kang makita nanda ang bahul nga barko nga nagapadulong kananda halin sa murud-an nga mga sangka kilomitro ang karayuun. Nagapalubas sanda sa Afga, Tangalan sa lugar nga ginapatihan nga ginaistaran kang mga ingkanto kang una nanda makita ang bahul nga barko, mga alas dos sa kaagahun.
Suno kay Dionisio, tam-an ka sanag ang bahul nga barko kag nagaidlak nga angay kang bulawan. Duro ang sulo na ka dya kag puno kang pasahiro, nga ang iba makita na marapit sa barandilya kang barko. Kang nagaparapit ang barko, nakita nanda nga pariho dya kang barko nga nagabyahi sa rota kang Aklan-Manila. Ginpaandaman tana kang hinablus na nga si Francisco nga magligkaw sanda kang diriksyon agud indi mabungguan kang barko. Kitaun ang barko kang mga pira ka minuto. Kang magbalikid sanday Dionisio kag Francisco, wara run ang barko.
- Sundi ang kasugpon –
Sunod: Ang Isla ka Boracay, Malay, Aklan
Pamaan: Ang inyo nabasahan pinili kag pinaksi nga sugidanun sa sangka panalawsaw, “Binisaya nga Kinabuhi, Visayan Life, Visayas Maritime Anthropological Studies II, 1993-1995,” nga ginsulat ni Prof. Alicia P. Magos, Ph.D., ginkay-ad nanday Iwao Ushijima kag Cynthia Neri Zayas, kag ginbalhag ka CSSP Publications, College of Social Sciences and Philosophy, University of the Philippines (1996).