Ang Amigo
ni Mirah Day A. Ballarta
Amat-amat run nga ginakaun kang kadulum ang kasanag nga ginadara ka adlaw sa kalibutan. Mabatian ang mga nanarisari nga huni ka mga pispis nga nagahapon sa mga kakahuyan. Ang maramig nga dapya ka hangin nangin rason sa pagtindug ka bulbol ka sangka maniwang kag inosinti nga bata nga babayi, nga nagapang-idadun ka pulo ka tuig.
Sakay sa karusa nga ginaguyod kang karbaw, malinung nga ginausoy ka bata nga si Inday, imaw ka anang tatay nga si Tasyo ang aragyan pauli sa andang balay. Halin ang magtatay sa uma kon sa diin tanda nagpanglaswa kag nagpamurot ka tampuka nga inogbaligya ka nanay ni Inday sa madason nga adlaw. Maskin kapoy ang anang gamay nga lawas sa haros bilog nga adlaw nga pagsuray sa initan, malipayun gihapon ang bata nga si Inday hay may barakal run sanda ka bugas kag dapli sa andang balay.
“Tay, sigurado nga malipay gid ka dya si nanay hay duro ang atun dara nga laswa kag napamurot nga tampuka,” hambal ni Inday sa anang tatay samtang nagapungko sa ibabaw kang karusa.
“Amo gani, Day. Mayad lang hay bukut gid tam-an ka baskug ang uran kahapon, kondi duro gawa ang atun napanglaswa kadya,” nagayuhum-yuhum nga sabat ka anang tatay samtang ginahukas ang singkaw sa karbaw hay nakaabot run sanda sa andang balay.
“Pag-una run saka rugto sa balay, Day, kag magpamunlaw dayon. Lihog ko run lang bitbit ka atun mga dara nga dya kag itugro rugto kay nanay mo. Masunod lang ako pagkatapos ko ibangut ang atun karbaw,” bilin ka anang tatay.
Madasig nga nagsaka si Inday sa andang balay kag ginpakita sa anang nanay nga si Maria ang dara nga mga laswa kag napamurot nga tampuka.
“Baw, salamat sa Dyos hay duro gawa kadya ang mabaligya ko sa rum-an. Sigi, Day, panghimos kaw to anay hay tawgon ta lang ikaw kar-on magyapon kita,” hambal ka anang nanay.
Sa bata nga idad kag lamharun nga paminsarun ni Inday, makita ang anang pagkamatandus kag pagkarisponsabli. Pagkatapos nga mabuligan ang anang mga ginikanan sa mga orubrahun sa andang panimalay, tana nagabasa ka mga libro kag ginapakita na gid ang pagkahugud sa anang pagtuon. Sa ikap-at nga grado si Inday kag nagaiskwila tana kadya sa pampubliko nga iskwilahan sa andang baryo. Indi nangin rason ang kapigaduhon ka anang pamilya para maduraan ka paglaum si Inday nga tapuson ang anang pag-iskwila, tana pa gani ka dya ang nagapanguna sa andang klasi.
Sangka adlaw, nagtawas liwan si Inday sa anang tatay sa uma. May bitbit dya nga libro sa anang tuo nga alima.
“Inday, andut gindara mo gid ang paborito mo nga libro nga ria rugya sa uma? Napanilagan ko nga pirmi mo gid ria ginabasa, Day,” pamangkot ka anang tatay samtang nagapaharab kang karbaw sa idalum ka puno ka akasya.
“Nanamian gid abi ako, Tay, sa mga istorya nga nakasulat sa libro nga dya. Nahanungud ang mga istorya nga dya sa mga baganihan nga Pilipino nga nagsakripisyo para sa atun pungsod. Kalabanan kananda mga pobri man parihas kanatun, piro nagpursigi gid nga makatapos sa pag-iskwila para madab-ot ang andang mga handum,” malawid nga ginsaad ni Inday sa anang tatay samtang nagaturuk sa kalangitan.
Handum gid ka bata nga si Inday nga makatapos sa anang pag-iskwila kag mangin maistra. Gusto na gid nga magtudlo sa mga bata nga mangin maaram para makabulig sa pira ka adlaw sa pagpatin-ad ka mapag-un nga komunidad. Sa adlaw-adlaw nga tanan, pirmi na ginadara ang anang paborito nga libro sa mga lugar nga ana ginaagtunan. Maskin sa mga bata nga nagapang-idarun parihas kana, mahilig si Inday mag-istorya nahanungud sa mga bagay nga ana nabasahan.
“Inday, gusto mo mag-intra kanamun? Masipal daad kami ka lantay-lantay ugaring kulang kami ka sangka myimbro,” panghagad ka sangka klasmit ni Inday samtang tana nagasarahanun nga nagapungko kag nagabasa sa purungkuan, sa idalum ka puno ka mangga sa andang iskwilahan.
“Sigi, kamo lang anay ang magsipal, may ginatapos pa ako dya nga turun-an,” sabat ni Inday samtang nagakaput ka anang libro. “Pasinsya gid,”dugang pa ni Inday.
“Hay, maan tana kanimo, Inday! Pirmi lang ang libro nga rian ang imaw mo. Wara kaw man natak-an ka sagad basa karian? Taw-i man abi ka tyimpo ang kaugalingun mo nga magsipal,” midyo nagaugtas nga hambal kang klasmit ni Inday.
“Kulang run lang pakaslan mo ang libro nga ria para indi kamo magbulaganay nga darwa,” dugang pa ka anang klasmit antis maghalin sa ginapungkuan ni Inday.
Wara gid nagapaapikto si Inday sa mga ginapanghambal ka iba nga mga bata nahanungud sa katandus na magtuon. Para kana, ang pagtuon sangka pamaagi kag sangkap nga makatibawas sa andang kapigaduhon. Ang libro sangka bagay nga makabulig tugro impormasyon nahanungud sa mga bagay-bagay kag ana dya nga magamit sa anang pagpanakayun paagto sa kadarag-an.
Madasig nga nagpanaw ang mga inadlaw, binulan kag tinuig. Si Inday nakatapos sa anang pag-iskwila ka sangka manunudlo run. Tuman gid ang kalipay nga nabatyagn ka anang pamilya, ilabi run gid ni Inday sa katumanan ka anang handum.
“Nay, Tay, ginapasalamatan ta gid kamo sa tanan-tanan. Indi ako mangin amo ka dya kon bukut tungud kaninyo. Nakita ko kon paano kamo nangabudlay para mataw-an ninyo ako ka mayad nga bwasdamlag. Duro-duro gid nga salamat,” ang buta ka baratyagun nga pagpasalamat ni Inday sa anang mga ginikanan.
Sa katapusan, malipayun nga nagpangabuhi ang pamilya ni Inday. Halin kato nga tana sangka istudyanti pa lang, asta kadya nga tana sangka maistra run, ang libro nga nangin kaimaw na sa anang pagpalanakayun ang sa gihapon ana ginaamligan. Nagapati si Inday nga ang anang paborito nga libro nangin giya na sa anang pagpangabuhi kag sa anang pagdab-ot ka mayad nga bwasdamlag.
- Katapusan -