Bukayo
ni Mark Anthony Q. Orquejo
“Amo ra nga klasi ka bayi ang gusto ko pakaslan sa pira ka adlaw, mig,” pautwas ni Waldo kay Bogart samtang ginalantaw nanda ang klasmeyt nga si Nala.
Buhay run nga may gusto si Waldo kay Nala ugaring namayha tana magsugid pirsonal hay may pagkasuplada ang dyang si Nala. Basi masakitan lang ang buut ni Waldo. Sa sulud ka klasi, wara ti bisan ano nga tikang nga ginahimo si Waldo para makaistorya kay Nala. Mas mayad pa ang migo na nga si Bogart hay bisan paano makaistorya kay Nala.
Sangka adlaw, pagkatapos ka klasi, ginlihog ni Waldo ang amigo nga buligan tana kay Nala. “Mig, pwidi mo dya matugro ang sulat kay Nala sa rum-an?” hambal ni Waldo sa amigo. “Wara ko lang dya ginbutangan ka ngaran ko, mig. Basi makatiraw ako ka tampa kon malat-an na nga ako ang nagpadara.”
“Ti, andut ako pa patugruon mo haw? Wara man ra gali ti ngaran,” sabat ni Bogart.
“Di run sagi ka riklamo. Librihun ta kaw ka igma adlaw-adlaw,” balus ni Waldo sa amigo.
“Sus! Wara lagi naghambal mong. Basta ikaw, ka hulas lang kara mong,” madasig nga sabat ni Bogart.
Pagkaabot ka sunod nga adlaw, gintugro ni Bogart kay Nala ang sulat nga halin kay Waldo.
“Nal, may sulat dya hud para kanimo,” bugno ni Bogart kay Nala.
“Kay sin-o dya halin ang sulat?” pamangkot ni Nala.
“Ambay, gintugro man lang ra kanakun kahapon” painosinti nga sabat ni Bogart samtang nagalantaw kay Waldo.
Wara run namangkot pa si Nala. Gindawo na ang sulat, dayon ginkumus kag ginbalang sa basurahan. Pagkakita ka dya ni Waldo, gulpi lang namuti nga daw nahubsan ka dugo. Ang ginabatyag na para kay Nala napautwas na gid man, sa basurahan lang garing nagtupa. Nusubuan gid si Waldo kag amo man ang anang amigo nga si Bogart.
“Sigi lang, mig, ah. Duro pa man ang mga bayi dya sa iskwilahan. Makakita kaw gid ka mas nami kag bukut suplada parihas ni Nala,” pang-angga ni Bogart sa amigo.
Si Waldo daw sa nangin lipung, wara tana ti may nabatian kag blangko ang paminsarun. Wara na mapaabot nga amo to ang matabo kag ang anay paglaum nga ginapangyabutan na, gulpi lang nadura.
“Mayad pa daad wara run lang ko nagsulat-sulat, wara pa daad ako masakitan ka parihas ka dya,” ang kuon na sa amigo kang midyo namarasmasan.
Nag-abot ang hapon kag natapos ang klasi. Kang nakagwa run ang mga istudyanti sa kwarto, may nagbalik kag nagbuul ka kinumus nga sulat sa basurahan. Ginbalikan ni Nala ang binalang na nga sulat nga halin kay Waldo. Ana dya gindara pauli sa andang balay kag rugto na ginbasa. Sa sulat amo dya ang nakasaysay:
Pinalangga ko nga Miss Nala,
Sa pagkamatuod, buhay run ako nga naluyag kanimo. Ugaring namayha ako magsugid kanimo hay naman-an ko nga wara ako ti ikasarang nga makapasar sa listahan ka mga gusto mo sa mga laki. Nagasakit gid ang akun buut kon makita ko ikaw nga imaw ka iba nga laki.
Naman-an ko nga wara ako ti paglaum kanimo. Ang gusto ko lang, maman-an mo nga rugya lang ako pirmi nga nagahandum bisan pa nga daw ka imposibli nga magustuhan mo ako. Kabay pa nga bisan indi ikaw kanakun, yuhuman mo man daad ako sa oras nga magtabo ang atun mga mata.
Bukayo
Sa pagkabasa ni Nala ka sulat, nagparamula ang anang itsura kag daw gusto na gid maman-an kon sin-o ang nagsulat. Natandug gid ang anang baratyagun bisan pa wara na makilala ang nagsulat kana. Sangka tawo lang gid ang naman-an na nga makabulig kana para makilala ang nagsulat kana. Si Bogart.
Kang masunod nga adlaw, adlaw ka Sabado, wara ti klasi. Ginsugo si Nala ni nanay na nga maagto sa tindahan para magbakal ka darapliun sa igma. Sa anang pag-abot sa tindahan, nakita na rugto si Waldo nga nagabakal man.
“Uy, kamusta kaw?” bugno ni Nala sa masubu nga itsura ni Waldo. “Gamasakit kaw haw, daw luya lawas mo haw?”
“Ay, ikaw gali? Mayad man ko, ah. Nagpulaw ko kabii mong,” balus ni Waldo nga may pirit nga yuhum.
“Ano ra ginbakal mo?” pamangkot ni Nala.
“Bukayo, gusto mo?” pang-agda ni Waldo.
Gintugruan ni Waldo si Nala ka bukayo kag naglisinsya nga mauna uli. Amo to ang pinakauna nga hitabo nga nag-istoryahanay sanday Nala kag Waldo. Naaprisyar ni Nala ang amo to nga hitabo piro kay Waldo daw sa wara lang. Ginaputos gihapon kang kasakit ang anang baratyagun.
Bitbit ni Nala ang ginbakal nga dapli halin sa tindahan, amo man ang bukayo nga gintugro ni Waldo, kang mag-uli.
“Ano natabo kanimo, ta? Daw sanag itsura mo kadya haw?” pamangkot ka nanay ni Nala samtang ginadawo ang dapli nga ginbakal ka bata sa tindahan. “Ano tana ra ang sara nga bitbit mo?”
“Nagkitaay kami ka klasmeyt ko sa tindahan, Nay. Nag-istoryahanay kami kag gintugruan na ko ka bukayo,” may yuhum nga sabat ni Nala sa nanay.
“Ti, ano ang ginayuhum mo? Ang klasmeyt mo ukon ang bukayo?” lahug-lahug nga pamangkot ka nanay ni Nala.
“Hala! Paramantay gid,” may kusmod nga sabat ka bata sa nanay. “Di ta kaw pagtugruan ka bukayo, akun lang dya.”
“Indi, ay, bukut man ra para kanakun. Amo lang ra dapli mo sa igma, ha?” pasunlog nga balus ka nanay ni Nala.
Nalipay ang nanay ni Nala hay amo to ang una nga bis nga nakita na ang anang bata nga nagayuhum. Nakapinsar ang nanay ni Nala nga basi may migo run ang anang bata kag, kon may rugyan gid man, indi na pagpamatukan hay may sakto run nga idad kag pamisarun ang anang pinalangga nga bata.
Domingo nga adlaw, si Nala kag ang anang nanay nagsimba. Sa sulud ka simbahan, sa unahan ka andang purungkuan, may nakita tana nga pamilyar kana. Si Waldo ang nagapungko sa andang unahan. Wara dya anay ginbugno ni Nala. Hulatun na ang pagtugruanay ka paghidait kag amo ang pagbugno kay Waldo. Samtang nagaparapit ang tyimpo sa pagtugruanay ka paghidait, nagdasig man ang pitik ka dughan ni Nala. Ginakulbaan nga daw namayha ang nabatyagan na.
Kag ang pari nagkuon, “Magtugruanay kita ka paghidait sa isara kag isara.”
Nagliso si Waldo sa anang likod kag nakita na si Nala nga asta sa talinga ang yuhum. Nagyuhum man si Waldo kag ginkamusta si Nala. Pinakauna nga bis nga nakaptan ni Waldo ang alima ni Nala. Nagkalangkag gid ang baratyagun ni Nala sa amo to nga hitabo.
Pagkatapos ka misa, ginhagad ni Nala si Waldo nga magpamahaw. Nanutaran dya ka nanay ni Nala, gani naglisinsya nga mauna uli. Antis magpanaw ang nanay ni Nala, may ginhani tana sa anang bata.
“Amo man ra kauna istilo ko,” nagangisi nga hani ka nanay ni Nala. “Sunod kaw gid kanakun.”
“Panaw run to, ah,” sabat ka bata sa nanay nga nagapadalung.
Ginpabay-an ka nanay ni Nala ang darwa kag nag-una panaw nga nagangisi-ngisi dara pabati-bati ka igham sa bata na.
Nagpasugot lang man si Waldo nga daw wara nasadyahan. Nanutaran man dya ni Nala gani sa andang pagpamahaw ana dya ginpamangkot.
“Kahapon amo man ra itsura mo, may ginabatyag kaw nga sakit haw?” pamangkot ni Nala sa masubu nga itsura ni Waldo. “May klasi run bala sa rum-an.”
“Mayad run man gawa pamatyag ko, ah. Nasobrahan lang ko ka pulaw,” sabat ni Waldo kay Nala. “Maiskwila ako sa rum-an.”
Naglawid ang istoryahanay ka darwa. Nalipay gid si Nala kag ana nanutaran nga nami gali istoryahun si Waldo. Sa anang pinsar, gusto na mas maparapit kay Waldo ilabi run gid sa iskwilahan. Natapos ang malawid nga istoryahanay kag nag-uli ang darwa.
Sa andang balay, nagayuhum-yuhum si Nala nga nagapungko sa sagwa ka balay nga nagalantaw sa kalangitan. Gusto na nga matapos ang adlaw ka Domingo para may klasi run. Ang pinakarason, para makita na si Waldo. Nalipatan na run ang parti sa sulat.
Pagkaabot ka Lunis, aga pa rugto run si Nala sa iskwilahan. Nakapuso kamayad ang buhok kag nagapanghamot ka agwa. Nag-abot ang oras kang klasi piro si Waldo wara nakasulud. Sa indi mahangpan nga rason, naluyahan gid ang baratyagun ni Nala. Sa anang kaluya gindasuk na ang anang ulo sa sulud ka anang bag. Rugto nakita na liwat ang sulat nga ana anay ginbalang sa basurahan. Wara tana ti gana nga usisaun pa ang sulat, piro para lingawun run lang ang anang kaugalingun sa kaluya, ana dya ginbasa liwat kag ana nadumduman si Bogart.
Ginparapitan na si Bogart kag ginpamangkot.
“Uy! Sin-o run to ang nagtugro ka sulat?” maluya nga pamangkot ni Nala.
“Balang balang mo sa basurahan tapos mamangkot kaw?” sinuplado nga sabat ni Bogart. “Paano mo ra maman-an bay hay basurahan man lang kato ang nagbasa?”
“Nabasa ko run gani, piro wara ti ngaran kon sin-o,” sabat ni Nala.
“Ano ang nakasulat haw?” pamangkot ni Bogart.
“Bukayo,” sabat ni Nala.
“Ti, sagapun mo dya sa iskwilahan kon sin-o ang may ngaran nga bukayo, eh,” painosinti nga sabat ni Bogart. “Nakakaun kaw run ka bukayo?”
Sa pamangkot ni Bogart parti sa bukayo, gulpi nadumduman ni Nala nga nakabaton tana ka bukayo kang nagligad nga mga inadlaw. Klaro gid sa panghunahuna na nga si Waldo ang nagtugro kana ka bukayo. Gulpi nabuhian ka buut si Nala.
“Aha! Kay Waldo to halin ang sulat, no?” pamangkot ni Nala.
“Huh? Ambay, ay. Kan-o nagbukayo ang ngaran ni Waldo haw? Palagpat,” patay-malisya nga sabat ni Bogart sa nagapangusisa nga Nala.
“Sugid run bala ka tuod. Takpan mo pa migo mo mong,” pamirit ni Nala.
“Sigi! Tana ra, eh. Ti, nalipay kaw run? Indi magkabalaka, nakita na man to pagbalang mo ka sulat na sa basurahan. Wara run tana galaum nga magkatsansa pa kanimo,” pamasol nga sabat ni Bogart kay Nala, “hay suplada kaw.”
Sara lang gid ang nabatian ni Nala sa ginhambal ni Bogart, nga kay Waldo naghalin ang sulat. Wara na run mabatian ang mga pamasol nga hambal ni Bogart. Rugto nakabatyag kang tuman nga kalipay si Nala kag sa amo man to nga tion gin-ako na sa anang kaugalingun nga may gusto man tana kay Waldo.
Pag-abot ka hapon, nag-iskwila si Waldo. Ginbugno na ang amigo nga si Bogart nga nagaparamuti.
“Nagtest ta kaina ka aga, mig?” pamangkot ni Waldo. “Lain man gihapon matyag ko tungud sa sulat piro ginbutang ko lang sa iksyus slip nga nagsakit busong ko.”
“Ah, ah, wara man, mig. Adlawun run man nagsulud ang maistra kaina,” nakulbaan nga sabat ni Bogart.
Samtang sigi-sigi ang pagpadayon kang klasi, nanutaran ni Waldo nga garut ang lantaw ni Nala kana. May kaugut nga makita sa itsura ni Waldo sa kada paglantaw ni Nala kana. Kag ang amigo na nga si Bogart amo man ang pagpanilag kon ano ang matabo.
Pagtapos kang klasi, nagdalidali lisinsya si Bogart kay Waldo nga mauna uli hay kuno mahimus pa tana sa andang balay. Sa pagkamatuod, gusto na lang magpalagyo sa kon ano ang himuon ni Nala nga daan nalat-an na run ang parti sa sulat. Nagpasugot man si Waldo nga daw natingala.
“Huh? Gahimus kaw run gali sa balay nyo, mig? Ti, sigi, ah. Kitaay lang ta sa rum-an,” kuon ni Waldo.
Nagpabilin si Waldo sa kwarto para magtugro ka iksyus slip na sa maistra. Kag sa paggwa na sa kwarto, gulpi may naghampak sa abaga na. Si Nala.
“Umang kaw gid!” nagamurugut nga hambal ni Nala.
“Huh? Nag-ano ako haw?” natingala nga pamangkot ni Waldo.
“Andut wara kaw nagsulud kaina?” sugpon ni Nala.
“Sakit busong ko kaina, Mam, mong. Gusto mo man ka iksyus slip?” palahug nga sabat ni Waldo kay Nala.
Gindugangan pa gid gani ni Nala paghampak sa abaga ni Waldo nga daw mahibi kag gintablug sa atubang ni Waldo ang sulat nga halin kana.
“Amo dya ang iksyus slip nga gusto ko,” nagalumaw-lumaw ang mata nga hambal ni Nala.
Pagkakita ni Waldo ka sulat, gulpi lang nga nagdasig ang pitik ka anang dughan kag tuman gid ang anang kakulba. Piro daw nabunlot ang sakit nga nabatyagan na, hay bisan paano, nabasahan gid man gali ni Nala ang sulat. Ugaring lang nadakpan nga tana ang nagsulat.
“Abi ko ginbalang mo run ra?” pamangkot ni Waldo sa nagapisngupisngu nga si Nala. “Si Bogart nagsugid?”
“Indi kaw kamaan magbutang ka ngaran mo kon magsulat kaw haw? Kon wara ko pa ginpirit si Bogart ano run lang ra bay?” pakonsinsya nga tugda ni Nala kay Waldo. “May gusto kaw kanakun?” prangka ni Nala.
Gin-ako run lang ni Waldo nga may gusto tana kay Nala kag nasakitan tana kang pagkakita na nga ginbalang ni Nala ang sulat sa basurahan. Sa anang pagpadayon saysay, ginhambal na nga naduraan tana ka paglaum kag wara run magdumdum nga makapamasyar sa daraga.
“Ti, indi kaw run mamasyar kanakun?” siryoso nga pamangkot ni Nala samtang nagalantaw sa mga mata ni Waldo. “Paano bay ra hay may gusto man ako kanimo?”
Natapungawan si Waldo sa anang nabatian. Wara na ginapaabot nga amo to ang ihambal ni Nala kana. Ginhambal ni Nala nga bukut tungud sa sulat lang kon andut nagustuhan na si Waldo kondi sa mga mamugu nga inadlaw nga sanda nag-imaway.
“Ti, mamasyar kaw, indi?” pamangkot ni Nala.
Nakabatyag kang kalipay si Waldo kag nagtubo liwat ang paglaum para kana nga anay abi na daramguhon run lang. “Sigi! Sigi! Pamasyaran ko gid ikaw,” malipayun nga sabat ni Waldo “Ti, pwidi ta kaw mahatud pauli?”
“Mayad gid nga sabat,” madasig nga sugpon ni Nala kag naghampak liwat sa abaga ni Waldo. “Dali hatud run ako pauli.” Kag gindapit na ang alima ni Waldo.
Malipayun gid ang adlaw ni Waldo kag amo man kay Nala. Pagkatapos kato nga hitabo, pirmi run nagaimaway sanday Nala kag Waldo. Pirmi ginahatud ni Waldo si Nala kada tapos ka klasi. Si Bogart nakaginhawa kang matawhay sa gingaw-an ka natabo sa darwa. Indi na run kinahanglan magbinutig kag manago.
Matapos ang mga binulan nga pagpamasyar, nangin nobya ni Waldo si Nala. Ang anay may pagkasuplada nga Nala, pirmi run nagayuhum tungud kay Waldo kag nangin mabaskug ang andang rilasyon. Ginpakwadro ni Nala ang sulat ni Waldo kag ginsab-it dya sa dingding ka andang balay, hay sa kada lantaw na ka sulat, mabatyagan na kon ano tana ka importanti para kay Waldo, bisan pa nga bukayo ang ngaran nga nakasulat. Padayon nga nangin masadya ang andang rilasyon asta nag-atubang sanda sa altar agud kaslun. Kag syimpri si Bogart ang abay ni Waldo.
- Katapusan -