May Kalipay nga Pag-ampo
ni Teodulfo A. Naranjo
Nakita ni Francis nga nagalatay sa kahon ka parayan si Alejo. Nagauribay kang wara ti sulud nga plastik nga sako. Nagabaston ka ayhan apat ka tapak ka labug nga matanos nga sanga kang kahoy. Ginaalsa-alsa na ang ana sungkod sa ginatup-an ka ana kahig sa pagtikang. Mahinay ang pagpanaw ni Alejo, nagaandam gid nga indi mahulog sa ginalatayan na nga nagabuklod nga lupa sa wayang. Labi pa hay mal-am run si Alejo. Nagahinamput run otsinta ang idad. Ti, hilmun nga nagapanagadsad run sa pagpanaw.
Pariho sa masami ginahimo ni Alejo, naman-an ni Francis nga maagto si Alejo sa sapa sa wayang. Makutul ka mga tangkong. Isulud sa sako nga ana dara. Kag kon mabuta ang sako, pas-anun ni Alejo pauli. Bisan nagaduyugduyug run sa kamal-amun, ginapirit na nga madara ang sako ka tangkong sa anda balay bangud hay isara lang dya ka ginabul-an nanda ni Milagring, nga ana asawa, ka barakal ka pagkaun kag mga kinahanglan sa anda balay. Ginabaligya nanda ang tangkong sa may mga baboy sa anda baranggay kag sa kay kon sin-o nga gusto magtula ka tangkong.
Ang iba man nga ginahimo nanday Alejo kag Milagring sa anda pagpangabuhi halin pa kato sa anda pag-asawahay, amo ang pagpanaghaw ka mga uhay ka paray nga bilin sa mga ginaraban sa wayang kon tag-arani ka paray. Amo man ang pang-ag-ag ka mga uhot kag tahup ka upa ka paray nga ginaluad ka triser kon tag-arani. Ginasuput nanda ang napain nga mga tinggas ka paray, ginabulad, ginabayo kag ginatig-ang ang napain nga bugas.
Daw indi mapatihan nga kuon sa modirno run kita nga tyimpo kag modirno run ang tanan sa atun pagpangabuhi, piro may dyan pa gali, apat lang ka kilomitro ang karayuun sa banwa, nga nagabayo pa ka paray nga anda ginatig-ang. Amo dya sanday Alejo kag Milagring. Daw ano kabudlay nga mga mal-am run sanda nagabayo pa ka anda ginatig-ang.
Ano hay may bata man piro sara lang sanday Alejo kag Milagring. Si Telesforo. Ugaring wara rugya si Telesforo, rugto sa Manila. Drayber kuno to ka trak nga nagapanghatud kang karga. May asawa kag kabataan man rugto. Nagapadara man kwarta kanday tatay kag nanay na piro malaka pa sa pamata kang karbaw. Ti, ano ang matao ka dya nga bulig sa ana tatay kag nanay bay?
Ang sisti hay luwas sa ana asawa, ginasugid nga nagatakmu pa kuno sa iba nga babayi si Telesforo. Ti, indi gani makasapar sa ana panimalay ang kinitaan na sa pagkadrayber, maangkla pa sa iba nga lawud nga indi sakup ka ana tiritoryo. Ano pa haros wara ti ginapadara nga kwarta kanday tatay kag nanay na. Kag ano pa gid haros bilog nga kinabuhi ka dyang ana ginikanan wara makadimdim kang ginatawag nga madawadawa nga pangabuhi.
Ang balay nanday Alejo daw kubus pa sa payag sa bungyod. Matuod may sin nga atup piro indi hitso. Pira lang ka panid. Ang kulang ginatambihan ka plastik nga trapal, pawud nga nipa kag sulidap nga dahon ka niyog. Ang dingding daw indi matalangkud kon ano. Ano abi hay sarakut: may liniak nga kawayan nga pinanambi, ritaso nga liplip, pawud nga nipa, plastik nga pinihak nga sako ka paray kag daan nga gisi nga turda nga plastik. Kawayan ang salug nga mga tatlo lang ka tapak ang kataasun halin sa lupa. May palayas lang nga atup ang anda lusong kag hal-o nga sa lupa nabutang sa kilid ka anda balay. Sa gwa lang ka anda balay sa lupa ang anda kasilyas nga wara ti basin kondi may buho lang nga ang kilid ginakatinkatinan kon mag-ariya sanda. Ano pa nagausngad sa kahurong ang makasarayo marapit sa anda balay.
Wara nagahikay si Francis hay mga may mahimo raad nga bulig para indi mag-amo ka dya ang kahimtangan nanday Alejo. Garing natingala lang tana hay sarang raad talupangdun dya ka mga opisyal sa baranggay bangud katungdanan nanda nga himuan ka solusyon kon ano ang indi makaruluyag nga kahimuan ka pumuluyo sa baranggay. Piro dya napabay-an lang bisan ang paagi sa pangabuhi nanday Alejo katong pagkatapos pa ka Gyira Mundial Dos.
Wara ginakuon nga ana ka pamanwa kakulangan nga nag-amo ka dya ang pangabuhi nanday Alejo hay kon sayasatun, anda gid ni Alejo pirsonal nga kapakok kon andut amo dya ang gwa ka anda pangabuhi sanglit wara gani nakatapos grid wan si Alejo katong una nga pagbukas kang klasi pagkapuas ka gyira kang 1945. Ano hay pinabay-an lang nanday tatay kag nanay na si Alejo, wara run ginduso sa pag-iskwila kang mag-untat dya agto sa iskwilahan. Amo ayhan hay sanda mismo nga ginikanan lunsay indi kamaan magbasa kag magsulat man kag wara ti hinalung-ung kon ano ka importanti ang kaaram nga sa pag-iskwila lang masapyod. Ti, ang gwa nga indi man kamaan magbasa kag magsulat si Alejo. Ano bay pag-aram na basa kag sulat hay kulang darwa ka bulan lang nga balikbalik ana sa iskwilahan kag nag-untat?
Bangud ka dya, kang naghamtung run nga soltiro, naggwa gid ang pagkaawut ka ulo ni Alejo: wara tana nagapang-amigo; wara nagabulig kon ano ang buruligan sa iba; nagadis-ayri kon pangabayun mag-obra bisan may suhol man; indi gusto mag-usar ka ana kabudlay para sa iba; wara nagapakig-imaw sa iba bisan kasimaryo na; wara nagaduaw sa balay ka iba bilang tanum ka mayad nga kabubut-un sa baratyagun ka iba; wara nagaugyon sa mayad nga idiya ka iba kag pirmi nagabangig bisan sa mayad nga opinyon ka iba; indi gusto magpakita nga nagadayaw sa mayad nga hinimuan ka iba; kag, kon maghambal, nagapahangup nga tana lang ang mayad sa iba bisan indi tana kamaan magbasa kag magsulat.
Kon sabagay ano gid man matuod ang sarang lauman nga mayad pariho sa kay Alejo nga duro nga butang ang indi na mahangpan tungud hay indi kamaan magbasa kag magsulat?
Piro ang iba indi man kamaan magbasa kag magsulat ugaring mayad man nga mga tawo. Kon maghambal kag maggawi nami pa gani sa iba dyan nga di-kurso. Piro lain gid tana si Alejo. Birtuldo kag pilosopo nga indi mag-ugyon sa mayad nga katuyuan.
Kang bataun pa nga soltirito si Francis pirmi lang ginakontra ni Alejo. Labi pa hay gurang mga pito ka tuig si Alejo kay Francis, masami lang ginahikayan kag ginagasdan ni Alejo dyang may ngaran nga sangay ka Santo Papa. Ano abi hay gamay nga soltirito kato si Francis. Maniwang. Wara nagaintra sa mga sipal nga sopbol kag balibol hay maluya. Ti, ginahikayan ni Alejo hay sagad tana dya sa amo nga mga sipal bangud mapagsik kag bahul ang ana lawas.
Piro bisan ginhikayan kag ginyaguta kato ni Alejo si Francis, sigi man gihapon nga ginamayadan tana ni Francis. Ginapaayunan pa gani ni Francis si Alejo. Gusto lang amiguhon ni Francis si Alejo hay nagarapitay lang ang anda balay kato. Ugali ni Francis nga maamiguhon hay nalipay tana nga may imaw pirmi nga kaistorya.
Ugaring kang urihi nasat-uman ni Francis nga daw ginahimo lang tana nga manogpaayon ni Alejo. Hay bisan sa paghambalanay indi gid magpasupil si Alejo bisan butig ang ana ginasugid. May batasan si Alejo nga gusto dayawun maskin indi makadarayaw ang ana ginabuhat.
Wara magbalhin ang amo nga batasan ni Alejo asta nakapangasawa tana kay Milagring nga tagabukid sa ibabaw ka datag nga anda ginaulian. Daw katingalahan gani ang pagpangasawa ni Alejo kay Milagring kag duro ang natingala sa anda baryo hay daw indi kamaan mangaluyag sa babayi dyang si Alejo piro hinali lang naman-an nga nagaasawahay run gali sanda ni Milagring.
Ang istorya amo nga bangud hay tagabukid, nang-ani ka paray dyang si Milagring sa datag nga baryo nanday Francis. Kayug nga ginakumkum sa alima ang gingamit kato sa pag-ani ka paray. Sa balay nanday Alejo nagdayon si Milagring sa pagpang-ani. Piro katingalahan nga bahul hay wara run nag-uli si Milagring sa anda baryo sa bukid kag nagpabilin run lang sa balay nanday Alejo. Ano nakasaho sa pagtratar nanday Alejo sa anda balay? Piro may lain nga nakomintar si Pabling nga kasiringan nanday Alejo.
“Ano hay ginlansangan siguro ni Alejo ka ana birtudan nga lansang,” nagakadlaw nga hambal ni Pabling. “Wara ko maaktuhi nga nagalansanganay sanda piro nakita ko sa bukas nga bintana nanday Alejo nga ginakupkupan ka dyang lalaki si babayi. Sanda lang nga darwa kato sa balay hay namyista sa pihak nga baryo ang iba nga mga tawo sa balay nanday Alejo pati ang ana tatay kag nanay. Sigurado nga kato gid nga oras natastas ang pagkababayi ni Milagring kay Alejo sa pagdugsing. Daw kutso-kutso dya ang akun piro ginatugruan ta lang intirpritasyon ang mga butang nga nagakapol sa pagporma ka sangka istorya. Ti, kondi wara run makahalin si Milagring hay naungutan ka lansang ni Alejo.” Nagkadlaw liwan si Pabling.
Nakatalangkaw man ang iba nga mga nakabati ka panugidun ni Pabling.
Abi ka iba sa baranggay nanday Francis, amo lang dya ang nahinambit nga pasos sa pagpangasawa ni Alejo kay Milagring. Gali hay igo mag-athag ang tanan, naggwa ang sugid nga may bana run gali dyang si Milagring sa bukid. Nag-aliwasa, nagrimpwal man kuno sa kaugut ang amo nga bana ni Milagring, piro sa paglaygay kuno ka iba, ginbaton na run lang bisan inagawan ni Alejo ka asawa. Pinabay-an lang si Milagring nga kay Alejo nagdugsing sa pangabuhi nga may kalipay nga ginadimdim.
Nagligad ang inadlaw nga padayon ang imaway nanday Alejo kag Milagring bilang mag-asawa. Asta namata sanda ka sara lang nga si Telesforo. Pinaiskwila nanda si Telesforo piro asta ikaanum lang nga grado hay ano bala ang igasto ka ginikanan nga ang ginabul-an lang kang kabuhian panaghaw ka uhay ka paray nga bilin sa ginaraban sa wayang, ag-ag ka uhot nga ginabuga ka trisir kag pangutul ka tangkong sa sapa? Mayad raad kon bisan hurnal ukon pamanday lang nagaobra man si Alejo, piro wara gid. Hay indi gani gusto mag-usar ka ana kabudlay para sa iba bisan suhulan man.
Andut amo tana dya ang sahi ka pagkatawo ni Alejo? Ah, bangud hay indi kamaan magbasa kag magsulat, wara mapukaw ang ana utok sa pag-intyindi. Wara abi ti binasahan kondi limitado ang pag-intyindi. Daw pagginawi lang ka sapat ang nagadominar kana, bukut kaaram nga maayap lang sa mga binasahan. Sarang gani kun-on nga bahaw, igma kag yapon lang ang gusto na intyindihun kag wara run ti iba pa pariho ka mga istorya, arti kag mga kon ano pa nga makahanas ka pag-intyindi kag makapapagsik sa pagkabuhi nga may kalidad kag dignidad.
Halin ka mga tuig 1950 nga mga bataun pa sanday Francis kag Alejo, wara gid bisan gamay lang nga uminto ang pangabuhi ka nasambit nga naurihi samtang padayon tana ang pag-iskwila kang una. Indi man makuon nga may sarang gid tana ang ginikanan ni Francis piro mabakas sanda nga mangunguma; may kaugalingun nga gamay nga lupa nga sangka iktarya; may mga karbaw, baka, baboy kag mga manok nga ginasagod; kag, may tangab sa gamay nga suba sa tunga ka mga punung nga ginabul-an nanda ka darapli pariho ka orang, pasayan, lukun, kon kis-a alimango kag kalampay kag mga isda pariho ka awa ukon bangros, gisaw, wasay, tilapia, puyo, haruan, pantat kag iba pa.
Pariho sa iba na nga kabugtuan, wara mag-untat si Francis sa pag-iskwila. Naghugud sa pagtuon. Duro nga mga libro ang nabasa ni Francis nga bisan wara naabay sa anda liksyon sa klasi, nabasa na. Duro nga mga kinabuhi ka bansagun nga mga tawo sa kalibutan, nakahimo ka taralupangdun nga mga butang nga bunga ka anda kinaaram kag nakaamot sa pagtin-ad ka pagkabuhi kang katawhan, nga nabasa man ni Francis.
Kag sa amo dya nga nahuyog si Francis sa pagbasa kag pagtuon, nakatapos gid man tana kang kurso kag nangin maistro tana sa elementarya sa banwa. Nagpakita kang kahugud sa amo nga obra asta nga nangin prinsipal tana kang urihi. Bangud nangin intirisado pa gid sa pagtuon, nagbuul tana ka masteral. Ditirminado nga dugangan pa gid ang ana kaaram, nagbuul pa gid ka doctorate degree. Nalampuwasan ni Francis dyang darwa ka mataas nga pagturun-an kag nangin superbisor tana sa mga iskwilahan. Kang nakuntinto run sa amo dya nga rangko sa pagpang-impliyo, nagritiro tana pagdangat na sa idad nga saysinta isingko.
Duro nga mga istorya ang nabasa ni Francis. Ang mayor gid amo ang sinulatan ni Shakespeare nga gintun-an nanda sa mga liksyon sa klasi kato. Amo gani ayhan nga nangin pangkalibutan nga hambal ang Ingglis hay amo nga hambal ang gingamit ni Shakespeare sa ana mga sinulatan kag gintun-an sa mga iskwilahan pati ayhan sa iba nga nasyon sa kalibutan. Ang The Merchant of Venice, Julius Caesar, Hamlet, Othello, Macbeth, Anthony and Cleopatra kag iba pa.
Nakabasa man si Francis ka mga Arabian stories, Alladin and the Magic Lamp, The Khalif’s Adventure, Ali Baba and the Forty Thieves, Scheherazade, Sindbad the Sailor kag iba pa.
Sa amo dya nga mga binasahan ni Francis, nangin mabaskug ang ana intiris sa litiratura. Nahanas tana magsulat kang may mga kaangtanan sa ana obra bilang tinawo para sa idukasyon. Kag ayhan kon indi lang tana labi nga masaku sa mga obra para sa mga iskwilahan, nangin manunulat ayhan tana para sa mga piryodiko, magasin kag mga publikasyon.
Nakatukod man ka pamilya si Francis. Maistra man ang ana asawa kag may apat sanda ka kabataan nga lunsay nakakurso man: nagasakay sa barko ang sara nga lalaki kag talagsa lang naga-uli hay marayu nga mga nasyon ang ginabyahian; ang sara nga lalaki man, engineer sa Australia, may asawa rugto kag dar-wa ka kabataan piro sigi ang padara ka kwarta sa mga ginikanan; ang sara nga babayi, nars sa London kag midyo laon run nga daraga hay may pagkapislian sa gusto na pamanahun pagkatapos makanobyo anay rugya sa Pilipinas nga ginbayaan na kang nasapwan nga nagagamit ka druga; kag, ang nakasunod tana kananda nga ginikanan amo ang agot nga babayi, nakatapos man kang kurso kag nakasaho man sa pagpanudlo sa mga kabataan nga kuon paglaum ka banwa. Tungud sa ana kaambung, daw nagakamada ka nobyo. Piro wais nga munga, maila ipingan. Ginasiguro na gid nga indi paltos nga lalaki ang ana imawun sa pangabuhi.
Kon sumahun, sa kataas ka tinun-an ni Francis sa iskwilaha kag pagpang-impliyo, lakip run ang kasulhay ka anda pangabuhi nga pariho may pinsyon sanda ka ana asawa kag lunsay man may obra ang apat nanda ka kabataan, sarang makuon nga lain ang pangabuhi nanday Francis ikumparar sa puraut nga pangabuhi nanday Alejo nga bunga ka pagkaignoranti hay wara ti tinun-an. Buut hambalun nga kon ipa-anggid sa kolor, masiri nga itum ang nalugaran nanday Alejo samtang masiri man nga puti nga bahin ang natuunan nanday Francis kag kon tambihun dyang darwa ka kolor, maathag nga makita gid ang kinalain nga dagway nga nagabanggianay.
Ayhan sa mga nakamaan, sarang mapatungud nga daw ginhungud kang kapalaran dihunon ang dyang darwa ka sitwasyon sa pangabuhi agud ipakita ang hanggud nga kinatuhay kang wara naghimurat kag ang naghimurat. Kag agud man mangin taramdan kag surundon ka tanan nga may handum ka pangabuhi nga may kalidad kag dignidad.
Amo dya nga kon makita gani ni Francis si Alejo nga nagatamwa run sa otsinta ang idad, nagapanaghaw ka bilin nga mga uhay ka paray sa ginaraban sa wayang kag nagapanangkong sa sapa nga ginabul-an ka barakal nanda pagkaun, naluoy man si Francis kay Alejo. Piro kon madumduman na gani ang pag-ihig-ihig kana ni Alejo katong soltirito pa tana labi run gid ang pira ka bisis nga pagdis-ayri ni Alejo sa pangabay na nga matapas ka kawayan hay wara gid si Francis ti nakita nga iba nga matapas nga ana man suhulan, nagatubo ang ana kaugut kay Alejo. Para kay Francis, wara ti pulos sa kalibutan ang pariho kay Alejo. Rugya matuod sa kalibutan piro daw isla nga wara gapahilabut sa iba nga isla. Ti, ang gwa ni Alejo, nagmal-am lang wara makadimdim ka grasya nga sa adlaw-adlaw nga tanan ginawas-ag ka Dyos sa kalibutan, hay ang mga matandus lamang ang makasalo.
Ang kaugut kay Alejo wara nagahalin sa dughan ni Francis. Daw nanumpa si Francis nga bisan gamay nga pabor indi gid tana magtugro kay Alejo. Ano bala ang angay nga agumun ka tawo nga matamad kag indi kamaan makigbagay sa ana isigkatawo? Wara, indi bala? Dapat na maman-an nga tana man ang nagasilot sa ana kaugalingun.
Piro sa sugid ni Pepito nga kasimaryo nanday Francis, daw namuypuy sa kaluoy ang siko ka dyang ritirado nga supirbisor sa mga iskwilahan. Daw naglunay ang katarum ka ana kaugut kay Alejo.
“Pira ka bisis nga sugid ni Milagring nga asawa ni Alejo, niyog lang kuno ang kinaun nanda ni Alejo sa anda yapon hay wara sanda ti bugas nga tig-angun,” kuon ni Pepito. Pirmi nagasayo si Pepito marapit sa daw payag nga balay nanday Alejo hay dyan na nabangut ang ana ginasagod nga sanggol nga inogbulang.
“Sus, gali? Ano abi hay daw indi mag-ampo si Alejo sa iba sa ana sitwasyon. Daw panghimatyan na gid ang ana pagkapuraut,” nagkadlaw si Francis. Pasat-um lang nga daw nagalahug. Piro daw may parti nga daw matuod ang ana ginahambal.
“Huud man ….” kumpormi ni Pepito. “Wara ta ti mahimo hay amo dya si Alejo.” Daw wara run ti inogsugpon.
Naghipus si Francis piro nagpadalum ka ana pinsar. Daw wara ti nakita sa idalum gani nagtangra sa ibabaw, sa langit, daw may gusto turukun sa ibabaw ka mga gal-um. Nadumduman na ang mga ginahambal ka pari sa misa: magtugro sa mga labing kubus ka pagkaun, bayo kag kon ano pa nga makabulig pamag-an sa anda sitwasyon. Amo dya ang gintudlo ka Ginuo sa mga katawhan hay may balik nga indolihinsya ang amo nga mayad nga kabubut-un. Kuon pa gani ka Ginuo, “Himaya kag kalipay sa mga tawo nga may mayad nga kabubut-un.”
“Indi, Pepito. May mahimo gid kita kay Alejo,” hinali nga bungat ni Francis daw may nagbanaag sa ana hunahuna. “Kon indi tana mag-ampo kanatun, kita ang maampo kana. Himuon ta dya sa adlaw ka Paskwa nga madali run lang mag-abot.”
“Maampo kita kay Alejo? Ano ang buut mo hambalun, Tay Francis? Daw indi ko mahangpan,” riklamo ni Pepito.
“Darhan ta ka ‘pahangyus’ si Alejo,” hambal nga nagakadlaw liwan ni Francis. “Basi mamadmadan kag magpasalamat man.”
Adlaw ka Paskwa. Nag-agto sanday Francis kag Pepito sa balay nanday Alejo. Nagbulig bitbit si Pepito sa kaduro ka dara ni Francis: walo ka kilo nga bugas, tunga sa kilo nga karni ka baboy, darwa ka bilog nga pan amirikano, sangka gamay nga lata ka tinapay nga biskwit, sangka dosina ka putos nga 3 in l nga kapi, sangka dosina ka putos nga nodols kag sangka kilo nga puti nga kalamay.
“Ana lang anay ni Tay Francis Paskwa dya kaninyo, Lolo Alejo. Sa sunod lang ang akun kon magdaug ang akun sanggol sa bulang,” hambal ni Pepito nga nagkadlaw. “Mayad ana ni Tay Francis hay pinsyunado pati si Nay Edilberta nga ana asawa. May obra pa tanan ang ana kabataan nga obersis ang iba. Ako tana dara lang ka habalhabal kag pamulang ang akun obra. Walo pa ang kabataan nga indi run makapaiskwila sa iba. Pwidi ikuon nga sakup run ako ni Tay Francis sa kaduro ka dyang paskwa na kaninyo. Ako man mong nagsugid kana nga makapira kamo nagyapon ka niyog lang hay wara kamo ti bugas nga tig-angun. Ti, naluoy gid si Tay Francis kaninyo. Namaraklun gid tana ka dyang ipaskwa na kaninyo agud malipay man kamo. Indi bala, Tay Francis?” Nagkadlaw pa gid si Pepito.
“Amo gid, eh,” nagkadlaw man si Francis. “Kag malipayun gid nga Paskwa kaninyo ni Nang Milagring, Nong Alejo.” Sa kabuhay kang nagriligad nga tyimpo, amo pa lang nakabungat ka langitnun nga harambalun si Francis kay Alejo.
“Ti, sigi, duro gid nga salamat kaninyo, Francis kag Pepito, sa rigalo ninyo kanamun sa Paskwa nga dya,” tikab ni Alejo. Naglumawlumaw ang anang kalimutaw. Pat-ud, sa kalipay. “Malipayun man nga Paskwa kaninyo. Kabay nga madugang pa gid kaninyo ang grasya ka Paskwa.” Ginpahid na ang likod ka ana palad sa may luha na nga mga mata.
Wara ti kaaram si Alejo piro sibo man nga mga tinaga ang nabungat na sa nabaton nga mga matiryal nga bagay nga nagasimbulo ka mayad nga kabubut-un ni Francis. May tanhaga-langitnun ayhan nga indi makita nga inirhiya nga nagpaathag ka pinsar ni Alejo sa nabaton na nga paskwa? Posibli matuod hay wara ti imposibli kon gahum sa langit ang magtuytoy.
Wara tana si Milagring sa anda balay sa amo nga oras. Kuon ni Alejo rugto kuno dyang ana asawa sa sapa, nangutul ka mga tangkong nga anda ibaligya para may ibakal bisan bugas lang nga anda tig-angun sa Paskwa. Sigurado nga pag-abot ni Milagring, mapunaw dya sa kalipay nga dara ka mga Paskwa ni Francis kananda.
Manayanaya ang pungyahun ka darwa, labi run gid si Francis sa paghalin nanda sa balay nanday Alejo. Piro kon sayasatun, sarang ikuon nga nag-ampo si Francis kay Alejo sa pag-amuma na ka Paskwa sa mal-am nga dya.
Piro may kalipay ang pag-ampo ni Francis sa kaawut ka ulo ni Alejo. Nakatanum tana ka mayad nga kabubut-un ukon gugma sa daw ginkabig na nga kaaway kauna.
- Katapusan -