Pangupras sa Banglid
ni Mark Anthony Q. Orquejo
Sa tyempo nga nagakarapol run ang mga bunga kang niyog sa kabanglidan marapit sa amun balay, amo ang tyempo para kanamun sa pagpangupras. Ako kag ang akun mga amigo nagasinaku man sa pagbaid kang binangon, ruluk-ad, kag wasay. Nagakalangkag gid kami nga makita ang mga binarayubay nga nagakarapol sa kada puno kang niyog. Nagakahulugan lamang dya nga bahul ang amun ginansyahun.
Sa adlaw nga Sabado kon san-o wara kami ti klase, aga pa kami nagatukad paagto sa bukid para umpisahan ang pagpangupras. Sa amun pagtukad, nagadara kami kang pistil kag mga kutsara para sa mga butung nga amun masapwan nga amun ginapamahaw.
Indi mahulas ang pagpangupras sa bukid, ilabi run gid kon nakaplastar dya sa banglid. Mabudlay ang magsaka sa niyog kag sa kada barayubay nga mahulog, sarasara dya namun nga ginapamurot. Ang iba masami indi run makita hay nagariligid sa banglid kag kon sa diin lang gaturupa. Bakiras kag mga kagat kang lasga ang masami nga baylo kang mga binarayubay nga lahin sa kada puno nga amun ginasaka.
Kon maubos run namun ka pamuul ang mga lahin, ginatumpok namun dya kag ginaamat-amat wasay nga daw nagabis-ak kang kahoy. Ang iba nga imaw namun, nagasinaku man sa pagpangluk-ad kag kaun kang buha kang niyog. Makarilingaw ang obra hay wara ti patay ang amun kadlawanay kag istoryahanay. Ang amun mga bayo nga limpyo antis magtukad, daw sa mga trapo run tungud kang mga mantsa kag balhas. Wara ti sapayan ang kakapoy hay kaimaw ang mga amigo. Sa kahapunanun kon matapos run ang pagpangluk-ad, amat-amat kami nagadulhog sa kabanglidan pauli sa balay kag magpahuway. Makapoy kag masakit ang kalawasan hay ang pagsaka sa niyog indi lahug-lahug. Pero sa mga sinako nga amun dara nga buta kang kupras, ang pagparanakit kang kalawasan kag kakapoy daw sa wara lang sa bungug namun.
Sa masunod nga aga, ginabulad namun ang amun kinuprasan sa initan. Ginaladlad namun ang mga makan sa ginaraban nga taramnan kag sarasara ginapakaya ang mga linuk-adan. Swerte gid kon nagatagiti ang init hay madasig magmara ang binulad. Pero kaisa ang tyempo kamaan gid manunlog. Kon sa san-o nakaplastar run ang tanan, amo man ang pagpusdak na kang uran. Imbes nga gamay run lang daad ang obra, ang uran nagapadugang pa kang buruhatun. Pero bisan ano pa ang matabo ang amun kupras mamara man sa gihapon.
Ang pagbaligya kang kupras amo ang isara sa pinakanami nga adlaw para kanamun nga mag-amiguhay. Gani ginapili gid namun ang manogbakal nga mataas magtugro ka presyo. Ang kantidad nga amun mabuul sa kupras, ginahururay namun nga patas kag dayon diretso sa tyangge kag magpakabusog. Ang kinitaan namun wara namun ginaubos para sa amun kaugalingun lang. Sa amun pag-uli sa balay, ang tagsa-tagsa kanamun may bitbit nga plastik nga may pagkaun. Kag kon may bilin pa ang kwarta, dya ginabakal kang beer ni tatay kag tuba ni nanay.
* LItrato: Himo ni Emily Miller halin sa http://www.kauaiwatercolors.com/watercolor-detail.php?watercolor_id=200.