Singabutan
ni Danyy S. Tabuyan
Sunu sa sikolohiya, ang bisan anu nga wara matuman sa duna nga pagtubu ka tawu, ana gid nga balikan sa ana pagmal-am.
Nagalantawlantaw lang si Iyu Minggoy sa mga pamatan-un nga kaimaw ni Padre Maximo nga nagabirabira ka panghakut kang baras kag nagamasa ka simintu sa pagpatindug kang siripalan kang mga kabataan sa bakanti nga nga luti kang simbahan nga rugyan nahamtang sa laktud kang karsada, sa diin may darwa ka daragkul nga mga punu kang mal-am nga akasya, nga amu ang nagapahagbung ka lugar, nga angay gid pahuwayhuwayan kun hapun. Dugangan pa nga marapit dya sa baybay kag rugyan gid nagadapya ang dupuydupuy nga hangin nga nagapaharupay kang mga mata agud makaturug sa kahapunanun.
Si Iyu Minggoy nagapangidadun run kang kalim-an kag lima ka tuig kag mayad ti lawas kag mataas ti bayhun, mga harus anum ka tapak ang kataasun, kag malapad ti pangabaga. May darwa run tana kabilug nga apu kag masami nga ana ginadapitdapit kun maglagawlagaw sa pagpahanginhangin. Amu dya ang anang kalipayan sa adlaw-adlaw matapus ang anang ubra.
Matandus nga tawu si Iyu Minggoy, daw bisan anu lang nga urubrahun maman-an na. Maaram dya magpangisda, magpanguma, magpamaghut, kag pati ang magpamanday. Hay nagbahul tana sa puraut nga pangabuhi nga kinahanglan na ang mapangabudlay agud mabuligan na ang anang nanay sa pagsagud ka anang lima ka libayun, hay timprano pa nayudu si tatay na. Amu ra nga wara gid tana ka agi, angay kang iba nga mga bata, nga makasipal kag makayagangyang. Buhaybuhayan lang mabatian na ang masilik nga yauk ni nanay na, “Minggoooy! Imong mga libayun dya, ay, atipana anay!” Minggoooooy! Sag-ubi ko anay hay war run ti sulud ang tadyaw!,” “Minggooooy! Ang tinig-ang!,” “Minggooooy! Ang binulad!” kag dugang pa.
Kag nagakuyapad dya pauli. Tubtub nga nagbahul tana nga daw tana run lang ang tatay kang anang panimalay. Nangin tarawgun tana kang mga iningud agud magbulig sa kun anu lang nga urubrahun, amu ra nga duru tana ti naman-an.
Luyag na man raad nga magbuluntad nga magbulig sa mga nagaurubra ka siripalan , hay kuun na, “Para man dya sa mga kabataan ti manami gid kun makabulig kita.” Ugaring indi na mapabay-an ang anang mga apu nga nagapangidadun pa lang kang lima kag tatlu ka tuig, kag sa amu nga mga idad tama gid sanda ka uslibadun. Kun mabulag lang panurukan na, igu na mamarasmasan didtu run nagakadag sa karsada ukun nagabulidbulid sa kalug ukun nagakubukubu run sa baras sa baybay. Ti, bisan nagakalam man raad ang anang alismud magbulig, hasta lang gid tana magturukturuk sa mga nagaurubra.
Kang mahuman ang mga siripalan, nabindisyunan kag nainagurahan, harus kada hapun pagkatapus kang klasi, buta nag mga siripalan kang nagairinukad kag nagasiringgiyaw nga mga kabataan. May mga umba-sisu, may karabitan kag tabyugtabyugan nga salsalun, may mga duyan nga ang mga higut kadina nga salsalun nga ginapakabit sa sa daragkul nga mga tubu, iki nga meri-go-rawn, may suhutsuhutan kag may simintu nga padusdusan.
Nagakakunyag gid si Iyu Minggoy kang gindara na ang anang mga apu agud nga makasipal man didtu. Kun anu ang ugyak kang mga bata amu man ang ana. Kag sugid na sa iba nga mga ginikanan nga nagabatay man kang andang mga bata, “Wara gid takun ka agi ka amu ka dya mung kang bata pa aku. Anu gid bala tana andang pamatyagan nga nagasiriyagit gid haw sanda? Aguy, kasadya gid tana kananda turukun.”
Sangka kasanagun, nagburugtaw ang mga tawu nga nagauli marapit sa siripalan hay may nabatian sanda nga matunug kag daw masinadyahun nga singgit. Kang maglaaw sanda, may garhum kang tawu nga nagasipal sa siripalan ka mga bata. Kang anda mamutadan kang mayad, anda nakita si Iyu Minggoy nga nabanga ka balikbalik saka kag padusdus sa simintu nga padusdusan nga nagasinggiyaw sa kasadya.
- Katapusan -