Binalaybay, Mosika, kag Sintas
ni Jesus C. Insilada
Sa madumduman ko, ona ako nagsolat ka mga tinaga ka sangka kanta ka rang nagligad nga toig para sa amon pangborothoan nga himno nga gintig-olohan ko “Tagdihon ka Handum” nga ang ginatumud, syimpri, ang iskwilahan nga ginapangalagaran ko tulad nga amo ang Caniguan National High School. Ang nasambit nga himno may amo dya nga panogod:
Caninguan National High School
Sa pag-onongay nahuman
Sa banglid ikaw gintokod
Kag ang pokatod nagtapan.
Kadyang nagligad nga mga binolan, naboyok ako sa pagsolat ka mga binalaybay sa Kinaray-a agud pagahimoon nga kanta. Ona ko nga ginsolat ang binalaybay nga “Mas Labi nga Nagapalangga ang Nagabiya” para sa isa ka mogo nga pilikola okon sintas nga ginhimo ka mga bata agud ipasakop sa lokal nga paindis-indis. Ginsanto ko ang kaondan ka kanta sa sogidanun ka sintas diin dya gingamit. Amo dya ang bog-os nga kaondan ka kanta:
Hmmmmm
Lalalalalalala
Hmmmmm …
Patawara ako, ako ang nagbiya
Pahidan ko wara pagtogon nga loha
Balonon ko indi ang imo mga sala
Kondi ang handum ikaw liwat makita.
Abata ako kon ikaw masoboan
Pangitaa ako sa pihak nga dalan
Malipat man ikaw kanakun magsogat
Sa paghandoraw ako mapadayon.
Pananglitan sa orihi kita magkita
Sokmaan mo ako sa akun pagbiya
Patawara ako, ikaw ang may sala
Nagbiya ako nga nagapalangga.
Nagbiya ako nga nagapalangga,
Patawara ako, ikaw ang maysala
Pagpaiway ang magahilway
Sa gogma mo kanakun naglas-ay.
Hmmmmm
Lalalalalalala
Hmmmmm …
Sa gabii ka pagpadungug sa nagdaraug nga mga sintas, ginkanta ka sangka maistro ang pangamoyo nga ginsolat ko nga gintaw-an ka milodiya ka amun pari dya sa parokya sa barangay diin nahamtang ang amun iskwilahan. Ang pangamuyo may kataposan nga mga linya nga:
Obayi kami sa amun pagpolaw
Asta nga ang langit
Sa pamanagbanag magasanaaw.
Ginalangkag gid ako sa akun ginaobra kag kada pamatian ko ang mga tinaga ka ginsolat ko nga binalaybay nga nangin kanta, indi mahakup ang akun kalipay. Ang akun pagsolat ka rang ona ginabasa lamang. Sa tulad, dya nagtikang isa ka halintang pasaka bangud ang mga tinaga nataw-an ka milodiya. Amo pa lang ako nakasolat ka mga tinaga ka kanta gani ginaganahan gid ako sa pagpadayon ilabi do gid nga nagaamat doro ang mga kahigayonan nga ako makadihon ka mga tinaga para pagakantahun.
Bangud sa akun paglosong sa isa ka patag nga amo ang paghimo ka sintas, naboyo kag nawili ako sa pagdihon ka mga tinaga ka kanta nga pagagamitun bilang opisyal nga soundtrack ka sintas.
Sa pagsogod ka toig 2019, nahuman ko ang mga tinaga ka sangka kanta nga nangin opisyal nga theme song ka pinakaona nga Suguidanon Film Festival sa akun banwang Calinog. Dya nga film festival ginasakdag ka CineKasimanwa, ang pinakaaktibo kag pinakamalawid nga film festival indi lang sa Bisayas Nakatungdan kondi bisan sa bilog nga Pilipinas. “Sintas ang Kabohi” ang tig-olo ka bag-o ko nga obra. Ang tono ginhimo ka sangka sagad nga mosikiro sa Dakbanwa Iloilo sa bolig ka akun music teacher sa Caninguan National High School. Mas ginlangkag pa gid ako sa plano nga bohatan ka MTV ang amo nga kanta. Gilayon nga nagpasogot si Direk Elvert Bañares, tagtokod ka CineKasimanwa kag isa ka tampad nga abyan, nga nagbolig agud mahoman ang MTV. Ako ang nangin director ka MTV kag si Direk Bañares ang nangin director of photography, editor, kag nagbolig pa gid sa production design.
Toman gid ang pagpabogal namun ka rang ginlunsad ang MTV sa gabii ka pagpasidungug ka mga sintas sa Calinog. Doro ang nagbolig sa production, mga nagsalida sa bidyo, kag syimpri pa ang nagkanta nga si William Jess Laurence Medez Centina nga istudyanti ka Calinog National High School nga sa ika-walo pa lang nga halintang. Hanggud gid nga pagpasalamat namun sa lokal nga pangolohan, mga opisyalis ka banwa paagi sa mga opisina ka tisoriro kag tourism officer. Handa gid sa tanan nga tion ang mga katapo ka komitiba para sa pinakaona nga Suguidanon Film Festival. Amo dya ang kaondan ka kanta:
Sintas ang kabohi
May panogod, may kataposan
Kita ang bida
Ka atun panaysayun.
Sintas ang kabohi
May matang’ nagaturuk
Ka atun pagsalida
Sa obos, takas, kag tabok.
Maragtas kag mga handum
Para sa sintas …
Atun ipakita, ipabati
Doag kag lanton
Ka pagka-Calinognon
(Suguidanon) magapadayon
Kita magadihon
Ka ana kasogpon.
Sintas ang kabohi
Dyos ang nagagahum
Sa papil sa kalibotan
Ano ang imo ginatungdan?
Lanton man magalibag,
Soga magapiraw,
Iksina sa pilikola
Pagtoron-an sa pagbogtaw.
Kon ka rang ona, binalaybay lang gid ang akun ginasolat, sa tulad, may mga oportonidad nga ang akun mga tinaga pagahimoon nga kanta. Ginalangkag gid ako nga ang akun mga sinolatan waay lang ginabasa kondi ginadapatan ka lanton kag mangin theme song ka sangka pilikola okon ka pista ka mga sintas.