Ikarwa nga Sugpon: Tapul nga Libro
Gintipon ko ang nabilin nga kabaskug kag ginpaisug ang akun dungan. Nagaparangligbus ang bulbol sa akun butkun kag lubut. Ang talinga ko daw mas lapad pa sa nahumlad nga amakan, kag ang akun buhok nagtiringkarag nga daw ginkaykay kang murogmon.
“Ano ayhan ang matamwa kanakun sa pihak kang gawang?” ang pamangkot ko nga wara gapaminsar. Imaw sa kakulba, kaugut ang akun nabatyagan. “Ang mga panulay, ginadaug-daug lang nanda ako ka pahug!” ang pangmulay ko nga wara ti limug.
Ginduso ko pabukas ang kahoy nga gawang. Madulum ang sulud kang balay. Malinung. Maramig. Nasimhutan ko ang agwa nga nagapangamyun.
Gulpi lang may naghulag sa kilid kang madulum nga kabinet kon diin natago ang akun mga puroy kag kamiseta. Nakit-an ko ang kurti kang babayi nga nagaduko nga daw may ginaukay. Pamatyag ko nagdaramul ang akun uyahun kag ang akun kalimutaw nagmurarat nga daw mabulwat. Gusto ko magdalagan pero indi ako makahulag. Nagdukut sa salug ang akun kahig.
Madasig nga nagtindug ang babayi paagto kanakun nga daw nagadali. Kang matarupangdan na ako, hinali dya nagsiyagit. “Ay, bagat, nga yawa dya!” dayon na walak-walak nga daw ginakamangan kang talimbabaga ang lawas na.
Gamayan ko lang matulun ang akun dila. Pamatyag ko naglukso ang apdo ko sa akun tilauk. Nasal-ukan ako. Rugto nagahana magdalagan paagto sa banyo kag parayu kanakun, naaninaw ko ang panas nga uyahun ni Manang Purik nga akun labandera.
“Tampuhaw nga wara gid timo nagkalimug dyan haw?” ang pamangkot na samtang pirit ginpauntay ang nagkuru na nga dila. “Kon nagabusong ako, baw daw mahar-asan gid ako bay.”
“Bal-a nga bayi dya,” ang hambal ko. “Abi ko white lady run.” Dayun ko haklu kang hangin, sagunsun kag madalum. Daw namadmadan ako.
“Ano nga white lady man,” sabat na. “Daw mahuya gani ang uring sa pagkaitum ko.”
Nagharakhak kami nga darwa, ginpaanod sa kadlaw ang kakulba nga kaina pa nasuput kag nagaindakal.
Si Manang Purik amo ang akun labandera kag manoglimpyo kang kwarto. Laon dya nga marapit sa singkwenta anyos ang edad. Ang pamilya na naghalin sa Samar. Isara tana ka impliyado sa bilding kang akun apartment kag sa gwa na nga obra ang paglaba kag pagpanglimpyo.
“Manhaw nga wara mo ginpasiga ang sulo?” ang pang-usisa ko kang parehas magtadung ang amun paminsarun.
“Anhon mo hay pundir ruman ang bombilya,” dayon na tudo sa anang uluhan. “Kapira run gin-islan ang bombilya nga ria. Daw may kapulo run.”
Suno kay Pidik, ang pagkapundir kang mga bombilya kag iban pa nga mga kagamitan, patimaan nga may mga ispiritu nga nagatinir sa sangka lugar. Ginhambal dya ni Pidik kang gabii nga una ko natuipan nga may murto sa akun balay. Tana ang nag-imaw kanakun kato nga gabii bisan paagi sa silpon lang.
“Ang anggid mo daw kingki nga nagahimugto sa kadulum,” ang hambal ni Pidik nga seryoso ang limug.
Nakita kuno ni Pidik nga puno kang mga murto ang bilog nga balay. Nagyuhum lang ako kang maaplud kang nabatian ko dya. Bahul run ako para pahugun. Ugaring nagduha-duha ako kang nag-umpisa tana panglawag kang mga pagkabutang sa kwarto. Napakut na ang mga titulo kang papilis nga natumpok sa lamisa, ang salug kang apartment ko sa bilding, ang duag kang kurtina kag disinyo sa punda kang akun ulunan.
Maduro pa nga mga pagkabutang ang natumud ni Pidik. Pero ang masunod nga ginhambal na ang nagpapati kanakun.
“May apat ikaw ka libro nga ang kolor tapul,” ang hambal na, “nga natago sa kabinet sa wala nga kilid kang imo katri. Dya tanan parti sa panghiwit.”
Indi ko maman-an kon malipay ukon mahadluk sa ginpakita nga kinaadman ni Pidik. Kadya ko lang nasumalang ang amo dya nga kaaram. Bukut ako parapati sa mga milagro pero sa ginhimo ni Pidik, ginbinag-binag ko ang nagakaratabo.
“May sangka mal-am kag bata sa likod mo kadya nga nagaturuk kanimo,” ang anunsyo na.
Wara ako ti kapagrus ukon kaisug nga magtalingi.
“Ang mga kalag nga dya,” hambal na, “masami indi makit-an kang ordinaryo nga panuruk.” Pero natingala tana kon manhaw rugto man sa tupad ko si San Miguel kag si San Barachiel.
Ang mga angheles kuno nagaparapit lang kon tawgun agud magtabang. Matuipan ko sa mga masunod nga inadlaw nga si San Miguel ang akun anghel de la gwardya kag si San Barachiel ang ana kang suud ko nga abyan nga si Sente.
Nasugid ko kay Sente ang nagkaratabo kang sarang-semana. Kang magkitaay kami liwat, namuno na nga ginsakut na ako sa anang pangamuyo nga ubayan ako kang ana anghel de la gwardya, makatiringala, pero wara ti iba kundi si San Barachiel.
Ang tapul nga mga libro ang ginhalinan kang tanan suno kay Pidik. Mahimo nga ang iban nga mga ispiritu ako mismo ang nagtuga paagi sa pahambal nga pagbasa kang mga libro. Daw ginalabugay ang akun paminsarun sa akun nabatian.
“Tuod bala dya ang ginapangasal ni Pidik?” ang pamangkot ko sa akun kaugalingun.
May likum nga kaaram ako nga natun-an sa mga libro nga dya. Pero nahuray ang akun pinsar kon sarang mahimo ang mga ispiritu paagi sa orasyon nga akun namitlang.
“Sunuga ukon ilubung ang mga libro agud indi run dya makahalit liwat,” ang pangabay ni Pidik.
Pero wara ko mahimo dya. Nanugunan ako sa mga libro gani gindunar ko dya sa sangka laybrari. Halin kato, wara ko run maman-i kon ano ang natabo sa mga tapul nga libro.
Pirit ko nga ginpahuway ang akun pinsar kang makapanaw run si Manang Purik. Mabug-at ang tarukap kang akun mga mata gani ginpabay-an ko nga magligid ang lawas ko sa mahumuk nga katri. Biyernes man kadya nga gabii kag wara pa ako ti gana nga magyapon. Masami nga ngapahatud ako kang pagkaun halin sa restawrant sa idalum kang bilding.
Pamatyag ko daw nagalutaw ako sa kahawaan samtang ginapalibutan kang madamul nga gal-um. Mahamuuk ang akun pagturug gani wara ko matarupangdan ang pagdalagan kang oras.
“Pira ka gabii ako namulaw bangud sa kahadluk. Wara run ako ti purus gani mapahuway-huway anay ako,” ang urihi nga nahambal ko sa akun kaugalingun antis maduraan kang animo.
Hinali nabatyagan ko nga may nagtandug sa akun batiis. Mahinay nga nagahapros pero amat-amat nagabaskug ang alima nga nagabutung sa akun kahig.
Gulpi nag-andar ang patay nga TV.
- Sundi ang kasugpon kang atun sugidanun -
* Litrato 1: Halin sa http://philippineculture.ph/Culture.htm.
* Litrato 2: Michael Banys halin sa michaelbanysart.files.wordpress.com.
* Litrato 2: Michael Banys halin sa michaelbanysart.files.wordpress.com.