Ikapito nga Sugpon: Dignum sa Idalmunun
Ginpurot liwat ni Manding Bukay ang ginisi nga papel, gintusmog na dya sa lana, kag dayon kurukumpas palibot sa akun lawas nga daw may ginatabog. Ginpadayon na kang mga tatlo ka beses palibot sa akun alipudwan, sa magtimbang nga kilid, hasta sa akun kahig. Dayon gin-alsa na ang papel parapit sa idalum kang nagasiga nga kandila kag maglingling.
Rugto sa nagahining-hining nga papel, hinali naghurma ang siri nga kurti kang bayi nga may pakpak, malabug ang buhok, kag ang mga kuko daw kudkudan sa katarum. Nanguyus ako kang makita ko ang kurti.
“Amo dya ang nasumalang ko nga aswang sa akun damgo!” ang namitlang ko.
Pati si Manding Bukay, bisan sa kaduruhan kang anang naagyan, indi madismular nga ginhadlukan man sa anang nakit-an.
Hinali mabatian ang kurukutuk kag matagsing nga tiktik sa palibot kang balay.
“Dya mga sugo kang manoghiwit nga nagatigadlum,” ang hambal ni Manding Bukay. “Parayu mga kadu ti ginhawa,” ang singgit na, ang bulbol sa anang alima kitaun nga nagaparangligbos.
Nagdurukdukanay sa pagkapungko ang mga nagarosaryo nga kabulig ni Manding Bukay. Kitaun ang kahadluk sa andang mga mata. Mga alas otso run dya sa kagab-ihun kag natugub run kang kadulum ang palibot hay maiikit ang mga panimalay.
Nagtindug si Manding Bukay kag sagunson nga nagtig-ab samtang nagakumod kang orasyon. Masat-uman ko sa kabuhayun nga ang pagtig-ab ni Manding Bukay kaanggid sa pagpanguy-ab kang mga manogluy-a sa Antique kon may sabid ang ginaluy-ahan.
“Mabaskug ang nagahiwit kanimo,” ang hambal na dayon tig-ab liwat nga daw sangka dupa ang kalawidun. “Ginpabaskug pa gid dya kang mga kadu nga ispiritu sa balay mo.”
Hinali sa kilid kang anang uluhan, makit-an ang nagaindakal kag nagaawas nga lanahan sa altar.
“Kun-an kaw gid mong,” ang hambal na. “Kawkaw mo gid kar-on.”
Mapagsik nga ginlab-ot ni Manding Bukay ang lanahan sa altar dayon sabya dya sa gwa kang bintana. Batiun ang pagtiyabaw kang limug nga ana kang babayi nga daw napaso kang aksido. Pero wara ti makit-an sa gwa kang bintana sa sobra ka dulum. Burubhay naglinung kag nagkalma ang palibot.
“Ang hiwit ginhimo pa kang nagligad nga pulo ka tuig,” ang padayon ni Manding Bukay.
Pero wara dya kuno magsalir kanakun hay may mga kaimaw ako nga nagbulig sagang. Pero kang magsaylo ako sa balay nga puno kang murto kag nagaisaranhun, nagluya ang akun dungan, gani nagdulot ang hiwit.
Antis ako maghalin ginpamangkot ko liwat kon sin-o ang babayi nga ginatumud na nga nagpahiwit kanakun pero wara dya magsabat. Tirawan na kuno nga dakpun kag paakuon ang manoghiwit sa masunod nga Martes. Amo dya ang urihi nga adlaw nga sarang tana makapamulong.
“Bilang panaad, kami nga mga surhano nagatakras sa kabukidan sa pag-abot kang kwaresma agud magdignum imaw sa mga idalmunun,” hambal ni Manding Bukay. “Sa kasapaan kag sulud kang mga kweba kami nagapangalap kang mga sangkap agud himuon nga lanahan kag gamitun sa pamulong.”
Makarilingaw mamati sa mga sugidanun parti sa idalmunun ugaring madalum run ang kagab-ihun gani naglisensya run ako nga mauli.
Nanawag si Nanay kang mga alas nwebe y medya kang gabii nga to. Ginpirit na ako nga mag-uli sa San Jose para magpahuway kag rugto magpabulong. Gusto ko nga maglupad dayon pauli kon mahimo pa lang pero ginpaandaman ako ni Manding Bukay nga indi gid ako magtabok sa dagat samtang wara pa malubad ang hiwit.
“Sarang mo ikamatay dya,” ang paandam ni Manding Bukay nga wara run magpaathag kon paano dya mahimo.
Kang mabatian ni Nanay nga hasta lang sa Martes ang pagpamulong kag wara pa ti kasiguraduhan nga mag-ayad ako, gulpi dya nga naghipus. Kang maghambal tana liwat, ang limug na libagun run kag mahinay tana nga nagnguynguy.
Rugto ko nabatyagan, anggid man sa maduro pa nga mga tion, ang ulay nga pagpalangga kang iloy. Ang paghigugma kang Nanay sa anang unga, wara ti sin-o man nga makapatunga; pagpalangga nga mas masinaw sa tubig kang tubudan, mas madalum kag indi matungkadan.
Pagkatapos namun sugidanun, insigida nga gintultol ni Nanay sa kagab-ihun ang Puao nga sakup kang Hamtik agud mangayo kang tabang kay Tay Roque.
“Mayad ra nga darwa ang nagahikot kanimo para mas mabaskug ang paglutos sa hiwit,” ang maisug nga hambal ni Nanay.
Si Tay Roque isara ka maaram nga surhano kag manoghiwit man. Gamit lang ang kamiseta ko nga inislan, ginluy-ahan na dya, kag gin-usisa kon ano ang sabid.
“Mabaskug ang naghiwit sa bata mo,” ang hambal na. “Balik ikaw sa Martes hay tun-an kag obrahun ko dya.”
Matuipan ko sa mga masunod nga sugidanun kay Nanay ang makaharadluk nga natabo sa pag-abot kang Martes Santo. Amo man dya kuno ang urihi nga adlaw sa pagpamulong ni Tay Roque parehas kay Manding Bukay.
Nag-igod ang mga inadlaw nga wara ko madiparahi hasta nga nag-abot ang ginakalangkagan ko nga Martes Santo. Tunga lang sa adlaw ang opisina gani gin-abat ko si Imak hay alas dos sa hapon ang ginkasugtan namun ni Manding Bukay nga makitaay.
Paagto pa lang, nagpamilin-bilin run ako kay Imak nga kon ano man ang matabo kanakun paman-an na gid si Nanay. Nadumduman ko dya tungud sa natabo nga nasaksihan namun ni Imak. May ginabulong kato sa una namun nga pagduaw kay Manding Bukay.
Isara ka pamatan-un nga babayi nga mga baynti singko anyos ang edad ang nagapungko sa atubang ni Manding Bukay. Malinung ang tanan samtang nagapirung ang babayi kag ginapulsuhan ni Manding Bukay ang darwa na ka alima.
Dayon hinali nagbag-o ang limug kang babayi na nga daw sa ana ka mal-am. Mahinay ang panghambal na nga daw halin sa tinakluban nga tadyaw. Amat-amat nga nagkuru ang pamungko na kag nagtuhaw ang buktot na nga likod. Nadakup ni Manding Bukay ang aswang!
Rugto ko nakit-an ang nawung ni Manding Bukay nga daw man-ug nga nagahana magtuklu kang pangka. Ang ana limug daw daguub sa kabaskug nga nagpatay-ug kang gamay na nga balay. Ang mata na mas matarum pa sa bang-ong baid nga talibung.
Nagapamiripi ang aswang, patimaan nga nahadluk dya. Kang ginpamangkot, natuipan nga ginaaswang ang babayi kang anda ingud-balay tungud sa hisa. Kag rugto man natukiban nga ang babayi nagabusong kag dya ginatumud bakhitun kang aswang.
“Huksa ang pasuk sa lawas kang bayi nga dya,” ang singgit nga sugo ni Manding Bukay.
Nagawarus ang aswang. Nahadluk man pero nagabato.
Kang wara magpati, gindapal dya ni Manding Bukay kag ginpisga ang anang pulso. Nagtiyangak ang aswang nga daw ayam nga ginbakol. Karuluoy turukun ang babayi nga nagasiyak samtang ginakusi kag ginhampak dya ni Manding Bukay sa butkun kag uyahun.
“Indi dya mabatyagan kang asawa mo,” ang pasarig ni Manding Bukay sa bana kang babayi nga daw tana ang nasakitan. “Pero ang aswang sarang mapingkaw sa hampak ko lang.”
Sa urihi, makit-an nga daw may ginapanghuklas ang babayi sa busong na.
“Amo dya ang mga pasuk nga ginpangsulud na sa lawas kang asawa mo,” ang hambal ni Manding Bukay. “Kag gusto na pa kan-un ang lapsag ninyo.”
Nagpadayon ang paghuklas hasta nga nalipung ang babayi. Daw sa layung nga dahon kang balungggay nga nataktak dya pero madasig nga nasalo dya kang anang bana. Kang mahimasmasan, tapos run ang paglubad, kag wara dya ti pinadahumdahum kon ano ang nagkaratabo.
Ang dya nga hitabo liwat-liwat nga nagasipal sa akun pinsar hasta makaabot kami kanday Manding Bukay. Mataas pa ang sirak kang adlaw. Isot ang mga pasyente gani mugu ang pila kag madasig ang amun hulat.
Kang turno ko run, madasig ako nga nagpungko sa siya sa atubang ni Manding Bukay. Liwat ko natamdan ang mga santos sa anang uluhan. Nakita ko ang estatwa ka santo nga patron kang mga aruon.
“San Lazaro, tabangi ako,” ang nasambit ko.
Siguro sa sobra ka kapoy kang akun lawas kag pinsar, wara ko napunggan ang pagtubod kang akun luha nga daw kadyus ka bahul. Ginpanas ko dya nga daw napuling lang ako.
“Kon tubtub lang ako rugya, Ginuo, ginatugyan ko ang tanan kanimo,” ang urihi ko nga nahambal.
Dayon ko pirung kang akun mga mata samtang ginakaptan ako ni Manding Bukay sa alima. Madulum. Wara ako ti makit-an. Mabatian ko nga may nagahambal kanakun pero mahinay kag sa pamatyag ko nagahalin sa marayu nga lugar. Mabatyagan ko ang init sa sulud kang akun lawas parehas kang kaldero nga ginagaang.
Hinali ginbuklas ko ang akun darwa ka alima kag ginmukrat ang akun mga mata.
- Sundi ang kasugpon kang atun sugidanun -
* Litrato: Halin sa http://www.thecontroversialfiles.net/2013/03/monster-in-philippines-aswang.html.