Santirmo
ni Linda C. Arnaez-Lee
Kauna kang gamay pa kami, pagkatapos yapon mapungko kami tanan sa katri nga kawayan, kag mamati kang istorya ni Tatay. Isara sa ana mga istorya amo ang parti sa santirmo.
Hambal ni Tatay, ang santirmo kalag kang tawo nga nagatuhaw sa porma kang kalayo. Kag nagaulhot dya sa mga lugar kon diin ginpatay ang sangka tawo ukon lugar nga namatyan bangud sa aksidente ukon sakit nga kamatayun. Kon kis-a, ang santirmo nagagwa agud mamahug ukon magpaalinton kang mensahe sa mga ginapakitaan na.
Ang akun tiyo kauna, pirmi nakakita kang santirmo sa tambi kang andang balay. Daw kalayo dya halin sa pabilo kang kingki. Ginadakup na dya kag ginakumus! Hambal na pa, indi kuno mainit, kondi maramig dya nga daw bangkay.
Dugang pa gid ni Tatay, kang nagligad nga giyera pangkalibutanun, duro nga mga tawo ang ginpamatay kang mga Hapon kag ginpaanod ang mga lawas sa suba. Tatlo ka adlaw pagkatapos kang hitabo, nagaigpat-igpat kag nagaturu-tumbo lang kuno ang mga santirmo sa suba. Nadura lang man sanda pagkalipas kang mga inadlaw.
Ang masunod ko nga istorya sangka matuod nga hitabo parti sa santirmo nga nabatian ko halin sa mga istorya ni Tatay. Ang ngaran kang mga karater ginpang-islan.
Kasanagun pa lang, rugya run si Osting sa bantud sa pagligis kang anang maraisan. Kinahanglan antis magmura ang adlaw handa run ang lupa para panggasan. Lapad man gawa ang dyang ginapanguma ni Osting nga gina-agsa na halin sa mga Opao sa Ilabas. Darwa ka sako nga lamigas ang binhi na.
Ugsad ang bulan gani masanag kag makita ni Osting ang ana ginaligis bisan wara ti sulo. Kang nagasakay run si Osting sa likod kang karbaw na, may nakita tana nga malainumul nga kalayo nga nagaparapit sa ana ligis. Daw baga nga kalayo kag ang duag, nagaagaw-agaw nga asul kag pula. Ginpabay-an lang ni Osting. Sige ang ana ligis. Pagbalikid na, dyan run sa ligis na nagatumbo-tumbo ang kalayo. Kinulbaan si Osting! Indi ayhan amo dya ang santirmo nga ginatawag nanda? Nagpanaog si Osting sa karbaw.
“Hulat dyan hay tuktukun ta kaw!” ang pamahug ni Osting. Pero sige gihapon ang turutumbo kang santirmo sa ligis. Ginhunos na ang anang talibung. Ginparapitan na ang santirmo kag ginlabo! Nagrapta ang kalayo sa ligis kag nadura.
Nagsakay liwan si Osting sa karbaw. Nagpadayon sa pagligis. Pira pa lang ka dupa ang panaw ka karbaw, pagbalikid na dyan ruman ang santirmo sa anang ligis. Nagaturutumbo kag nagdoble pa gid ang kabahulun na ka dya. Nagdugang ang kuba-kuba ka dughan ni Osting. Ginpanaugan na liwan kag ginlabo ang santirmo. Gintuktuk na ka labo sa anang ligis nga daw ginaumul-umul! Nagkararupsak ang kalayo, pero nagduro pa gid antis nadura. Nagsakay liwan si Osting sa anang karbaw. Pero wara pa ka panaw ang karbaw, dyan liwan ang santirmo nagbalik kag daw marakalo run kabahul.
“Ah, nga yawa! Abi mo mapahug mo ako? Hulata ko pa gid dyan,” ang paisug-isug ni Osting. Pero sa tuod lang, nagakudug run ang tuhod na sa kahadluk.
Kang hana manaog si Osting sa likod kang anang karbaw, dyan run ang santirmo sa buli ayon kang karbaw. Madasig nga nagpanaog si Osting kag ginpauranan ka labo ang santirmo. Nagrarapta ang kalayo, pero liwat nga nagduro pa gid dya antis nadura.
“Kasabad nga linti! Gadali ta pro,” ang kurumudon na samtang nagasakay liwan sa likod kang anang karbaw.
Ginbutung na ang kalat kag ginsikadan ang karbaw para magpanaw. Hinali nagtumbo ang karbaw nga sa daw nahadlukan. Pagbalikid na, kalabera run ang nagakabit sa ikog kang anang karbaw kag hana tana nga dab-uton!
“Kalaberaaaaa!” ang tiyabaw ni Osting.
Sa sobra na nga kulba, naglumpat dya sa karbaw kag nagdalagan nga wara ti barabalikid. Ginpangrumbo na lang ang mga kudal nga kawayan nga ana naagyan. Nagkarabitas kag nagkarabilin ang ana smagul pero wara na ginsapak. Ginpanglumpat na lang ang kanalitas, kag bisan kapira nahulog sa kahon sige gihapon ang dalagan pauli.
Pagkaaga, natingala ang manogpanggas nga wara pa naligis ni Osting ang maraisan.
- Katapusan -