Bagat
ni Ritchie D. Pagunsan
Gindali-dali na pamunpon ang mga libro nga gatarangkas sa tupad na nga purungkuan. Sirum run kang matapos na ang removal exam sa Economics 101. Darwa lang sanda ang nabilin sa kwarto imaw ang anda maestro, nga nagahagunos paggwa pagkadaho kang anda mga papel agud maghingabot kang alas-sais nga dyip pabalik sa Iloilo. Naggwa run man ang ana klasmet nga rugyan lang sa banwa kang Miag-ao nagatinir, samtang tana manogpauli man sa dormitoryo sa sulud kang campus nga ginaistaran na.
Malinung ang burubukidun nga palibot kang UP Miag-ao. Kahapon lang nag-umpisa ang semestral break nga gin-isol hasta sa katapusan kang Oktubre bangud sa nagligad nga bagyo. Kadya man nga adlaw raad ang plano na nga mag-uli sa Patnongon nga sakup kang Antique hay tagkaralag run sa sarang rum-an, pero tama run ka ubul tungud sa skidyul kang exam. Daw ginakutu-kutu gid tana manumdum nga nabilin tana tungud sa subject nga daw wara man ti angut sa pangabuhi na.
Wara na matalupangdi nga madulum run ang palibot kang manaog tana sa CAS bilding. Wara run man ti makita nga mga estudyante, nga kon may klase, nagapanung kag magahud. Mabatian na ang huni kang mga sirum-sirum. Kadya na pa lang maagyan ang mag-uli nga nagaisarahanun pabalik sa dormitoryo. May mga bes nga magab-ihan tana sa pag-uli pero grupo sanda, gani sa kadya nga tion daragkul ang mga tikang na hay marayu pa ang paranawun kag daw mahagnup ang kagab-ihun.
Pagkalampuwas na sa puno kang samlagi pagliko sa wala, hinali may nanihol sa likod na. Matinung pero madasig lang. Nagbalikid tana. Madulum. Wara tana ti makita. Medyo ramig run ang dupuy-dupuy kang hangin. Siguro huyup lang kang hangin. Pero ginpanilagan na ang mga lawug nga puno sa binit kang karsada nga malinung nga nagatirindug. Wara ti timuk-timok ang mga dahon nanda kadya.
Sari-sari nga mga laragway ang nagsulud sa pinsar na samtang madasig nga nagpadayon sa pagpanaw. Duro ang mga sugidanun nga nabatian na nga may nagapangbagat sa aragyan nga dya, kapin pa rugyan ayon sa may kamunsil sa unahan. Manami lang mag-istorya kang mga bagat kag karadlukan kon duro kamo. Masadya ang magpahugay, ugaring mabudlay gali kon nagaisarahanun. Daw kahagnup kang tanan. Madumduman na pa ang istorya ni Jun kauna nga may nasumalang tana nga ayam nga hasta sa dughan na ang kataasun.
“Aguy, maiwan bay ako kon lambatan ako rugyan ayon sa kamunsil?" ang may kabalaka nga pamangkot na sa kaugalingun. Maluming abi tana nga babayi kag mahinay magdalagan. May mga libro pa nga dara. Siguro malipung gid tana. Daw naghugut ang dughan na samtang nagaparapit tana sa kamunsil. “Linti nga kamunsil dya! Dapat kauna pa dya ginpatapas.”
Kag nadumduman na nga buhay run dya ginpaburdos kang administrasyon kang UP ugaring nagapalya pirmi ang makina kon tyempo run nga ipatumba ang kamunsil. Wara run man ti may mangisug magtandug kang wasay hay duro run man ang nagkaramatay nga mga obrero kang gintuyo dya tapsun. Gani nangampo run lang ang mga administrador kag pinabay-an dya nga magkabuhi rugya sa madulum nga dalanun. Madulum ang lugar nga dya tungud wara man nagakabuhay ang mga bombilya sa posti hay ginalibag kang mga estudyante nga gusto mag-itukay kag magpalipud sa dulum.
Kang pira run lang ka dupa ang karayuun na sa kamunsil, may nakita tana nga nagtabok paagto sa kamunsil.
“Yawa, amo run dya guro hambal nanda nga bagat!” daw nagasala ang pinsar na kon mapadayon ukon mabalik. Daw mapugto ang ginhawa na samtang nagbiriring ang batiis sa pamirit nga magdasig ang mga tikang. May nagkulas. Tama ka siri ang kadulum gani bisan garhum wara gid tana ti makita. Pero sa kadulum may naglutaw nga darwa ka nagabaga nga mga mata sa idalum kang kamunsil.
“Ay, Ginuo ko! Bisan liwanun ko pa katatlo ang Econ 101 nga ria, indi lang pagpakita kanakun ang bagat!” ang pangamuyo na nga daw nawad-an kang hangin sa kakulba. Nagpirung lang dya kag hinali nagkuripad. Wara ti baribalikid nga nagdalagan. Sa bilog na nga kabuhi, kadya nga lang natuipan ang ana abilidad sa pagdalagan. Daw ayam-umang nga gintutdan ang buli nga nagburhot dya.
Sa ana pamatyag, malawig kag marayu ang gindalagan na. Pagmukra na, daw ginpusdakan tana ka sangka sako nga mais sa ana nakit-an. May bayi nga nagatindug sa atubang na nga may bitbit nga kandila!
“Araguy, tayhu! Diyos ko, tabangi ako!” ang tiyabaw na nga daw naghugak ang limug sa kahadluk.
“Kadya kaw lang haw?” ang nabatian na nga pamangkot halin sa nagabitbit kang kandila.
“Ay, Tiyay Kurit! Ikaw gali ra? Gaiwan kaw dyan?” ang sabat na nga daw namadmadan kang mabatian ang limug kang manogbantay sa dormitoryo.
“Huud, dya ay gapakuno-kuno nga tayhu,” ang panggasud ni Tiyay Kurit. “Dya ay hud, imo run lang dya ang kandila hay mauli run takun.” Dayon daho kana kang ispirma ni Tiyay Kurit. “Brown out ruman. Kaina pa akun hulat kaninyo ni Elsa. Darwa lang kamo dya maturog, nagpagabii pa kamo.”
Sugidan na pa raad kang ana inagyan sa kamunsil si Tiyay Kurit ugaring nagakusmod nga nagdagun-dagon ang manogbantay paggwa. Nabatian na pa ang lagbung kang gawang kag ang pagklik kang trangkahan. Daw indi tana makapati sa pagkadasig kang hitabo. Ginpamahulay tana ka dalagan kag wara na run matalupangdi kon diin nagtarabug ang mga libro nga ginahakus na kaina. Wara ti kaso, ang importante nakasulud tana sa dormitoryo nga buhi. Daw nagmag-an ang pamatyag na bisan tuod nga ginalagas na pa ang pagginhawa, kapin pa kang nadumduman na nga imaw na ang roommate nga si Elsa kadya nga gabii.
Sa ikarwa nga panalgan kang bilding ang kwarto nanda ni Elsa. Tuman ka linung ang bilog nga dormitoryo kag ginlatum dya kang kadulum, magluwas sa maiwagan kang kandila nga bitbit na. Tatlo ka semana pa lang nagpuas ang bagyo gani wara pa makid-an ang mga linya nga nagkarautod.
Madasig na nga ginsaka ang hagdan. Ang anda kwarto sa pinakapunta sa nakatungdan nga bahin kang bilding. Bisan sa sulud run tana kag marayu sa puno kang kamunsil, daw ginakarat dya nga raad rugto run tana sa sulud kang kwarto hay madulum ang bilog nga palibot. Malinung ang tanan. Wara ti hangin. Pero daw may napamahuan tana nga asupre.
Mabatian na ang kada tikang gani ginsudsod na pa gid ang sapatos agud maggahud dya. Daw nagbuhin gawa ang kahadluk na. Kang mga pulo ka dupa run lang ang karayuun na sa anang kwarto, hinali may nabatian man tana nga may nagsudsod man kang smagul sa likod na. May nagasunod kana! Nagtindug ang bilog nga bulbol sa lawas na.
“Nay!” ang nahambal na nga sungaw ang limug. Daw ginlupad na ang pulo ka dupa hay wara lang maman-i, ginakaptan na run ang doorknob kang kwarto nanda. Ginduso na dya kag gintrangkahan dayon.
Madulum ang sulud kang kwarto. Bisan nagahangus, mapanimahuan na nga rugya sa kwarto nanda naghalin ang baho kang asupre. Hinay-hinay na nga gintungtong ang kandila sa lamisita rapit sa katri na. Si Elsa nagabarikutot nga nagapanimuron sa pihak nga katri. Naghulag dya gamay kang mabatian nga may nagsulud.
“Abaw, turog run si Elsa. Ginkapoy siguro sa Chemistry exam na kaina,” ang nagsulud sa pinsar na.
Amo gid man ria ang sami himuon ni Elsa. Pagkatapos kang exam, maturog dayon. Ano abi hay mahilig magpulaw.
“Els, nakayapon kaw run?” ang pamangkot na kay Elsa samtang nagapangsapo kang biskwit sa aparador. Wara ti ininit nga tubig para sa Nissin Noodle hay wara ti kuryente. “Indi kaw gid magpati sa natabo kanakun kaina.”
“Hmmm ….” ang sabat ni Elsa.
“Daw may sunog, no?” ang pamangkot na. “Napanimahuan mo man? Pero wara man ti kuryente.” Sa pinsar na lang, basi isara dya sa mga kemikal nga ginamit kaina ni Elsa sa Chemistry.
“Hmmm ….” ang daw ugayung liwat nga sabat ni Elsa.
Sa gwa madulum gihapon kag wara pa nagmura ang bulan. Nabatyagan na nga nagliso si Elsa gani ginbalikid na dya agud istoryahun parti sa inagyan kaina kang nagapauli tana. Nagabarikutot man gihapon nga nagapanimuron si Elsa pero kitaun kadya ang buol na hay daw nagkabos ang pagtabon kang kapay. Hinali nagkiriring ang silpon na. Ginbalikid kag ginparapitan na ang nagsiga nga silpon sa lamisita. Ginturuk na kon sin-o ang nagapanawag.
Si Elsa! Daw wara sa pinsar nga ginpindot na ang silpon agud sabtun.
“Bing, buksi ko anay dya sa idalum!” ang hambal kang limug sa pihak nga linya. “Gintrangakahan run ni Tiyay Kurit ang gawang.”
Wara tana makahulag ukon makasabat. Nagabuyung ang pinsar na kon si Elsa gid man ang nagahambal sa telepono. Kag sin-o tana ang nagabatang dyan nga ria? Wara tana ti kahigayunan nga magpaminsar pa hay hinali nabatyagan na nga nagbangon run ang imaw na sa kwarto. Batiun ang pagraginit kang katri nga tapi. Sa kilid kang anang panurukan, kitaun ang puti nga kapay nga kar-on daw ginapalid-palid bisan wara ti hangin.
“Hello? Bing, si Elsa dya. Dyan kaw pa? Hello?” ang pamangkot ni Elsa sa pihak nga linya.
Nagtalingi tana agud turukun ang pihak nga katri. Kag rugto na nakita ang bahi nga nagapungko sa kilid kang katri ni Elsa nga natabunan kang kapay nga puti. Madulum gani indi gawa kitaun ang kabilugan nga dagway na kadya, pero makita na nga amat-amat nagaus-os ang kapay. Una na nga nakita ang ulo kag buhok kang bahi. Nagagakuub dya kang una na nga mamulalngan, pero gulpi dya nagtangra kag nagkadlaw kana, kag nagahana matindug paagto kana.
“Murto ….” ang urihi na nga nasinggit.
Kag sa amo dya nga tion sa pamatyag na naghubas ang tanan nga hangin sa kwarto. Hinali nga nagdulum ang tanan sa ana panurukan. Nabutanwan na ang telepono. Sa sobra ka kulba, natapi na ang kandila. Ginbuslan kang kadulum ang bilog nga kwarto.
Nakabugtaw tana sa pagpamukaw ni Elsa. Si Tiyay Kurit rugyan man sa kilid na. Mayad lang hay nagbalik si Tiyay Kurit sa dormitoryo tungud nga nalipatan na ang ginbakal nga raha nga rayapunon. Nabatian nanda ang pagtiyabaw na gani dali-dali tanda nga nagsaka paagto sa kwarto. Naabtan nanda tana nga nagahamyangan sa salug nga nagapanimuron.
Suno kay Tiyay Kurit, pira ka besis run dya nga natabo. Duro ang mga istorya nga kon rapit run lang ang tagkaralag, nagapakita ang murto kang sangka estudyante nga naghikog sa kwarto nga dya sa wara maman-i nga rason.
Ang parti tana sa bagat, naanad run ang mga tumanduk rugya halin pa kauna. Mariit kag baragatan gid man ang dalan kon diin nagatindug ang puno kang kamunsil.
Maduro pa ang ginpangsugid ni Tiyay Kurit parti sa campus kag dormitoryo sa UP Miag-ao. Gani kang masunod nga semester, ginpakamayad nanda ni Elsa nga magsaylo kang boarding house sa banwa mismo. Wara run man tana nagpakaisug nga magpanaw nga nagaisarahanun sa campus kon kabii, kapin pa gid kon sem break kag rapit run lang ang tagkaralag.
- Katapusan -